Narodowe Dziedzictwo Kulturowe – kolejny obraz pamięci w wirtualnej galerii Narodowa GA.PA –

CZESŁAW NIEMEN – genialny muzyk i twórca, multiinstrumentalista, piosenkarz, kompozytor, autor tekstów, legenda muzyki pop w Polsce, ale też kontrowersyjny w odbiorze jego muzyki przez wielu krytyków (był twórcą niezależnym), czyli CZESŁAW JULIUSZ WYDRZYCKI – “NIEMEN” – pierwsze opisanie podstaw Genealogii i Historii Jego Przodków.

Myślą i muzyką przewodnią tego opracowania niech będzie jego pieśń o ukochanej rzece dzieciństwa i młodości o nazwie Niemen – tytuł “Sen Jak Rzeka”, oto jedno z jego najwcześniejszych nagrań:

https://www.youtube.com/watch?v=DOWPy1AWKMM  (przepraszam za uprzednio pokazujące się internetowe reklamy, należy uruchomić “Pomiń reklamy”)

1. Wstęp – Galeria Narodowa GA.PA zaprasza do wirtualnej podróży z wyobraźnią do rodowego gniazda Czesława Niemena:

Miejsce jego urodzenia to Stare Wasiliszki koło Grodna, obecnie Białoruś. Jego dom rodzinny położony był na skraju tej zasobnej osady, tuż koło lokalnego miasta Wasiliszki, wśród żyznych pól, łąk, przydomowych sadów. Wspomina się, że kiedy Czesław, w powojennych latach, odwiedził po raz pierwszy po wyjeździe do Polski miejsce swojego dzieciństwa i młodości, wziął ze sobą filmową kamerę i nakręcił film o swoim ukochanym rodzinnym domu i Starych Wasiliszkach –  zastał dom zaniedbany, zarosły przydomowy sad i okoliczny staw, opuszczone inne domy, zamknięty rodzinny kościół, i okolice z dawnymi gospodarstwami, które zamieniły się w zabiedzone sowieckie kołchozy – po powrocie do Polski, z bólu pamięci o krainie dzieciństwa, ten film zniszczył.

Galeria GA.PA chce powrócić do historii tego miejsca, ku pamięci o nim i jego przodkach:

Oto spojrzenie na miejsce urodzenia i dzieciństwa Czesława Niemena z lotu ptaka, widać jego Stare Wasiliszki, dom rodzinny i okolice, z niedaleko wijącą się jego ukochaną rzeką Niemen – z komputerową funkcją + lub – możemy się do tych miejsc przybliżyć się lub oddalić, lub myszką lub dotykiem ekranu, po lokalnych drogach i drożynach mapy, z wyobraźnią chodzić i zwiedzać:

https://tiny.pl/cc9wz

 

2. GENEALOGIA I HISTORIA RODZINY – część pierwsza (podstawa: uratowane w archiwach metryki urodzeń i małżeństw par. Wasiliszki – tylko do U: 1889 r., M: do 1890 r.) – stan badań na 08/2023.

Czesław Juliusz Wydrzycki – NIEMEN – urodził się tuż przed wybuchem 2-giej wojny światowej – dnia 16 lutego 1939 roku w Starych Wasiliszkach.

>

Tatą Czesława Niemena był ANTONI WYDRZYCKI, urodzony w 1896 r. w tych Starych Wasiliszkach, zmarł w 1960 r. w Polsce – w Białogardzie, w Starych Wasiliszkach miał brata Wiktora (ur. ok. roku 1890) , Józefa (ur.  ok. roku 1910), oraz siostrę – ostatnio odkrytą informacją jest potwierdzenie z metrykalnymi indeksami parafii, iż w roku 1889 w rodzinie Wydrzyckich urodziło się pierwsze dziecko córeczka Helena (tu na dziś brak dostępu do informacji metrykalnej o jej zgonie – uratowane i opublikowane księgi zgonów parafii Wasiliszki tego nie obejmują).

Mamą Czesława Niemena była ANNA WYDRZYCKA z domu MARKIEWICZ (niektóre źródła błędnie podają jako Markowska), urodzona w 1897 r. (? – do weryfikacji), zmarła w 1986 r. w Polsce – w Białogardzie. Anna Wydrzycka z domu Markiewicz (wedle wspomnienia rodzonej  siostry Czesława Niemena Jadwigi Wydrzyckiej) miała 4-ech braci: Antoniego, Józefa, Kazimierza i Michała Markiewiczów (do dalszego sprawdzenia i opisania podstaw genealogii i historii tej rodziny Markiewicz, jeśli wystąpi taka potrzeba, ewentualnie będzie opisana w części 3-ciej opracowania).

Siostrą Czesława Niemena była JADWIGA WYDRZYCKA  (ur. w r. 1926 w Starych Wasiliszkach – zmarła w r. 2020 w Polsce).

Oboje rodzice Antoni i Anna przekazali młodemu Czesławowi bogate tradycje muzyczne. Tata Antoni miał świetny słuch muzyczny, silny głos, śpiewał w kościelnym chórze, był znanym stroicielem fortepianów, naprawiał inne różne instrumenty muzyczne, kościelne, inne zegary i zegarki, mama Anna lubiła muzykę, również śpiewała w kościelnym chórze. Młody Czesław – przez rówieśników nazywany “Czesio” – również pięknie śpiewał w szkolnym chórze, występował w szkole pięknie śpiewając lokalne pieśni, występował w okolicznych miejscowościach, grał na organach kościelnych, rodzice skierowali do do szkoły muzycznej w pobliskim Grodnie (instrument – fortepian), był muzycznie niezwykle uzdolniony, uczył się też na innych instrumentach muzycznych, lubił też fotografować, pięknie rysował.

>>

Dziadkiem Czesława Niemena był  JAKUB WYDRZYCKI, ur. w roku 1859 w Starych Wasiliszkach.

Babcią Czesława Niemena była ELŻBIETA WYDRZYCKA z domu Lipińska, ur. w roku 1859 w pobliskiej Lebiodce.

Rodzicami Elżbiety byli Antoni Lipiński i Janina Lipińska z domu Bułhak. Ich dom rodzinny to ta sama Lebiodka.

Dziadek Jakub Wydrzycki wybudował w 1918 roku, dla synów Wiktora i Antoniego (syn Józef był młodszy, jeszcze chodził do szkoły) nowy dom w Starych Wasiliszkach – jak wspominał sąsiad ze Starych Wasiliszek “dla Antona Wydrzycka połowa doma i dla Wiktora Wydrzycka połowa doma“. Dom ten stoi w Starych Wasiliszkach do dziś, uratowany przed zapomnieniem – dziś jest tam “Dom Muzeum Pamięci” ku czci Czesława Wydrzyckiego Niemena.

Dziadek Jakub Wydrzycki był też wspominany przez mieszkańców Starych Wasiliszek, Wasiliszek i parafię kościoła Starych Wasiliszek jako bardzo zasłużony w pomocy przy budowie nowego, murowanego kościoła w Starych Wasiliszkach w pierwszych latach XX wieku, pamiątkowa tablica o nim jest umieszczona do dziś na zewnętrznej ścianie kościoła.

>>>

Pradziadkiem Czesława Niemena był MICHAŁ WYDRZYCKI, ur. w roku 1818

– pełna data urodzenia 20.09.1818 r. – Wpis Księgi Urodzeń Parafii Wasiliszki rok. 1818: “Michał syn Michała i Anny Wydrzyckich, Poddanych, Imię Chrzcącego Józef Sierkucki, Imiona Trzymających Józef Leonowicz i Anna Markiewiczowa” – czyli Anna z małżonka Markiewicz.

Rodzicami Pradziadka Michała Wydrzyckiego z aktu ślubu – rok 1809 – byli Michał Wydrzycki i Anna Wydrzycka z domu Grygowicz.

Prababcią Czesława Niemena była KONSTANCJA WYDRZYCKA z domu Markiewicz, ur. w ok. roku 1818 (szczegółowe dane do potwierdzenia w dalszych badaniach)

Rodzicami prababci Konstancji byli Maciej Markiewicz oraz Anna Markiewicz z domu Garbin.

Młodzi Michał Wydrzycki i Konstancja Markiewicz – zgodnie z zapisem metrykalnym ślubów parafii Wasiliszki z roku 1841 oboje mieli po 23 lata. Zapis ten podaje bardzo interesującą dodatkową informację – pradziadek Michał Wydrzycki podany jest w tym zapisie metrykalnym jako “Sław.” = “Sławetny” – a to mogło oznaczać, zgodnie z zasadami wpisów metrykalnych w tym okresie, iż określany został jako “Mieszczanin”  – a więc on lub jego rodzina jako “Obywatele Miasta”, zapewne pobliskich Wasiliszek.

>>>>

Prapradziadkiem Czesława Niemena był MICHAŁ WYDRZYCKI, ur. około roku 1795 (tych lat dostępne dokumenty metrykalne z urodzeniami nie sięgają – dostępne są dokładnie od 1797 roku)

Praprababcią Czesława Niemena była ANNA WYDRZYCKA Grygowiczówna – czyli panna z domu Grygowicz, ur. około roku 1795 (uwaga jak wyżej)

Młodzi Michał Wydrzycki i Anna Grygowicz – zapis metrykalny ślubów parafii Wasiliszki z roku 1809. Zapis ten niestety nie podaje ich wieku i miejsca zamieszkania, natomiast podaje, że świadkami ślubu (a więc bliskimi osobami rodziny) byli Jan Dróżdż oraz Jan Bohdziewicz. Dokument ślubu podał i podpisał: Ks. Franciszek Kuczewski, Pleban Wasiliski (dokładnie jak z tego zapisu).

>>>>

Dalsze ślady przodków – Stare Wasiliszki i tereny okoliczne (do dalszego badania):

JAN WYDRYCKI (aka WYDRZYCKI), ur. około roku 1760 (uwaga jak wyżej)

PIOTR WYDRYCKI (aka WYDRZYCKI), ur. około roku 1765 (uwaga jak wyżej)

PAWEŁ WYDRYCKI (aka WYDRZYCKI), ur. około roku 1730 (uwaga jak wyżej)

# Z aktu chrztu 1730 rok – tłumaczenie z bardzo niewyraźnego wpisu po łacinie – miejsce pochodzenia rodziny podane jest jako “Dubiel”, a wiec zapewne to Dubno – zasobna osada, położona niewiele dalej od Starych Wasiliszek – teraz wielka Historia ułożyła tak, że Stare Wasiliszki są położone w Białorusi, a tenże Dubiel to teraz Dubicze położone u sąsiada Litwy.

“Dubiel, dnia 16 bm. [tj. lipca] ochrzciłem Mar{iannę}* [?], ojca Wawrzyńca Markiewicza i Maria{nny}, ślub[nych] małż[onków] ze wsi parafialnej. Chrz[estni]: K{rzysz}tof Szwiło i Marianna K{…}kowa [?]; wszyscy tutejsi parafianie.

WAWRZYNIEC (łac. Laurenty) MARKIEWICZ, ur. około roku 1700 (z gałęzi rodziny Markiewicz, uwaga jak wyżej)

…

—————————————————————–

Próba analizy rodzinnych powiązań nazwisk rodowych Wydrzycki (aka Wydrycki), Markiewicz, Grygowicz, Drożdż, Bohdziewicz – miejsce Stare Wasiliszki, koniec XVIII / początek XIX wieku (w opracowaniu).

—

Inne części badań genealogii i historii rodziny Czesława Niemena – rzecz dla czytelników wytrwałych, zainteresowanych dalszą częścią opisową genealogii i historii jego rodziny.

Tu generalna uwaga – być może ten zbiór wszystkich zebranych na dziś informacji wyda się zbyt chaotycznym, czasami niezbornym, zbyt dużym – ale proszę o zrozumienie – pozwala on budować dalszą historię rodziny poprzez zebrany w jednym miejscu kolaż imion, dat i zdarzeń. Z tego “chaosu” wyłoni się w miarę czasu kilka oddzielnych opisów i obrazów pamięci, już jaśniejszych, być może przy pomocy innych, którzy zechcą zająć się własnymi opracowaniami.

3. Rodowe Siedzisko – Mała Ojczyzna – Stare Wasiliszki

Zacznijmy dalszą podróż pamięci od dwu linków, dla potwierdzenia prawidłowej lokalizacji i kilku słów o historii tego miejsca:

Z Wikipedią, o Starych Wasiliszkach, lokalnej historii i innego opisania: https://pl.wikipedia.org/wiki/Stare_Wasiliszki

Rodzinny dom stał na skraju wsi-osady Stare Wasiliszki – wielkie szczęście, że dom ten przetrwał zawieruchy czasu,  jest odrestaurowany – obecnie jest tam Muzeum im. Czesława Niemena, tu znajdziemy pierwsze encyklopedyczne opisanie: https://pl.wikipedia.org/wiki/Muzeum_Czes%C5%82awa_Niemena_w_Starych_Wasiliszkach

A więc Stare Wasiliszki to bardzo stara lokalna osada, powstała przed założeniem miasta Wasiliszki, w I Rzeczpospolitej to był Powiat Lidzki, w składzie województwa wileńskiego Wielkiego Księstwa Litewskiego Rzeczypospolitej Obojga Narodów – od 1569 roku.

Wieś Stare Wasiliszki znana jest od XV wieku. W 1489 roku na rozkaz księcia Wielkiego Księstwa Litewskiego i Korony Polskiej Kazimierza Jagiellończyka został wybudowany drewniany kościół św. apostołów Piotra i Pawła (odnowiony w 1540 roku ze środków Bony Sforza).

Dla odnalezienia danych o starym gnieździe rodzinnym Stare Wasiliszki skorzystałem również z opracowania “Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego…”, Kraków, zebrane opisy z lat 1880-1902, gdzie w tomie XIII na stronie 128 jest zanotowany lakoniczny zapis pod nr 2):

“W. Stare, ws. włość. nad Lebiodką, pow. lidzki, o 37 w. od Lidy, ma 10 dm, 136 mk, katol. (w 1865 r. 47 dusz. (rewiz), kościół kat. drewniany”.

• w XIX w. była to rolnicza osada, rozwijająca się w II poł. XIX wieku, położona o 10 wiorst od Lidy, około 1880 roku było tam 10 dm – czyli dymów – domów – gospodarstw (w każdym “gospodarstwie” mogła mieszkać więcej niż jedna rodzina, liczyła 136 mk – mieszkańców, wyznania katolickiego, wcześniej – czyli w 1865 roku zanotowano, że liczyła 47 dusz (rewiz. – rewizyjnych, czyli danych osób płacących podatki), miała własny kościół wyznania katolickiego. Dodajmy – stary kościół drewniany został strawiony przez ogień, nowy murowany został wybudowany przez lokalnych mieszkańców w latach 1897-1903, oraz dzięki inicjatywie proboszcza Starych Wasiliszek, który przez wiele lat jeździł za kwesturą na budowę nowego kościoła po wielu lokalnych właścicielach majątków, do Grodna, a nawet do Odessy. Generalnie, na ten krótki opis należy spojrzeć jako ocenzurowany przez carskich urzędników (jak wszystkie wydawnictwa pod rosyjskim zaborem). Brak tu odnoszenia do wcześniejszych wieków, gdzie być może kultywowano starą tradycję chłopską, mieszczańską, czy szlachecką – o czym może świadczyć rodzinne nazwisko Wydrzycki – na tym terenie występujące u polskiej szlachty w XVIII wieku i wcześniej. Być może o tym będą mogły powiedzieć inne dane lokalnej parafii z XVIII, lub inne archiwa.

 

4. Historia Rodziny – pierwsze opisania

Analiza lokalnej parafii Wasiliszki zaczęła się prośby dobrych znajomych i badania genealogii i historii rodziny Borysewicz, której członkiem był Jan Borysewicz, niezłomny żołnierz AK, kapitan, ps. “Krysia”, urodzony w 1913 roku w Dworczanach par. Wasiliszki – osada Dworczany była bezpośrednim sąsiadem Starych Wasiliczek w kierunku miasteczka Wasiliszki. Tu zanotowałem w zapiskach lokalnej parafii występujące nazwisko Wydrzycki – pamiętałem, że przecież Czesław Niemen miał na rodowe nazwisko Wydrzycki – i okazało się, że to rodzinna parafia Czesława Niemena. Nie wszystkie dane tej parafii mogą być dostępne, ze względu występujące braki w zasobach metrykalnych/cywilnych parafii i archiwów lokalnych. Generalnie, dane na dziś oparte są na informacjach dostępnych w Internecie.

Uwaga o badaniach rodzin zamieszkujących w Starych Wasiliszkach z uratowanymi księgami metrykalnymi parafii Wasiliszki – po kilku dniach badań widać pierwsze ślady rodzinnych powiązań rodziny Czesława NIEMENA z obok zamieszkałą rodziną BORYSEWICZ (Jan Borysewicz), oraz z rodziną Maryli RODOWICZ (rodzina prababci Maryli Rodowicz, Marianny MARKIEWICZ po mężu, który to pochodził z tym samych Starych Wasiliszek). Jaki jest to stopień pokrewieństwa, czy powinowactwa – to wymaga głębszych badań, ale jest to bardzo możliwe.

Krótka nota osobista – bardzo proszę o zrozumienie – to nie jest praca naukowa, na to się nie sili, to jest pomoc w odkrywaniu historii i tradycji rodziny przyjaciela Czesława Niemena z lat muzycznej młodości (“mój” Klub Muzyczny “Maxim” w Warszawie, pocz. lat 70-tych XX w., przyjaciele Czesław Niemen, Zbyszek Namysłowski, Staszek Cejrowski – prezes PSJ, i wieli innych artystów, którzy z nadzieją powitali stworzenie pierwszego, nowoczesnego klubu muzycznego w Polsce, łączącego wiele rodzajów nowoczesnej, światowej muzyki, w tym muzyki jazzowej). Muszę też przeprosić za dość specyficzny język tego opracowania – to próba łączenia języka opisowego z językiem genealogicznym – zapewne dobrze nie wyszło.

Uwaga – niniejszy opis nie obejmuje historii życia Czesława Niemena po jego przybyciu do Polski w 1958 roku. To czas jego dalszego życia, który może być “rozdrapywany” przez wszelkiego rodzaju plotkarskie portale i plotkujące osoby, które nie przeprowadzają żadnych, ale to żadnych badań. Na przeróżne plotkarskie, nieprawdziwe fakty i opinie trzeba się przygotować, to “Dziwny jest ten świat…” – z jego pieśni i protest songów naszego pokolenia.

Tak więc Czesław przyjechał do Polski, a w ślad za  nim jego ukochana, młoda żona Maria ‘Maruszka’ Klauzunik – Wydrzycka – warto poświęcić kilka słów tej tak ukochanej przez Czesława osobie, przecież której rodzinne korzenie są kompletnie nieznane – nie mamy obecnie dostępu do żadnych dokumentów rodzinnych Marii i Czesława, opieram się wyłącznie na opowieściach przekazanych ustnie, również przez rodzinę, w tym przez Pana Jerzego Markiewicza, który tak niedawno przyjechał do Polski z Białorusi w 2020 roku, oraz na moich pierwszych genealogicznych badaniach:

Maria Klauzunik chodziła do tej samej szkoły w Wasiliszkach, do której uczęszczał Czesław Niemen. Była to jego wielka, pierwsza w życiu miłość “Maruszka” – a te miłości są w życiu niezapomniane. Maria i Czesław postanowili wziąć pilny ślub (cywilny) w 1958 roku, ze względu na nagły wyjazd 19-letniego Czesława do Polski, ponieważ rodzina Wydrzyckich chciała go uchronić  przed okrutną wojskową służbą w sowieckiej armii.  Rodzinne pochodzenie Marii jest na dziś nieznane – na dziś galeria GA.PA może pomóc, prawdopodobnie po raz pierwszy w historii, w określeniu etymologii jej rodzinnego, bardzo trudnego w badaniu, pochodzenia rodowego, niezwykle rzadkiego nazwiska Klauzunik. Każde rodzinne nazwisko niesie ze sobą historię rodziny i wartość kulturową, stąd należy badać jego pochodzenie – czasem pomaga to w dalszych badaniach genealogii i historii danej rodziny. W dalszej części próba mojego specjalnego etymologicznego opisania jej rodzinnego nazwiska, zajmuje to dużo miejsca, być może w przyszłości będzie przeniesiona do specjalnego, osobnego opracowania poświęconego genealogii i historii rodziny pierwszej żony Czesława Niemena – Marii ‘Maruszki’ Wydrzyckiej z domu Klauzunik,

Równie niezwykła piosenka Niemena “Wspomnienie”, według mnie, mówi właśnie o tej jego ukochanej “Maruszce” Marii Klauzunik z ich Wasiliszek, gdzie w tej piosence Czesław Niemen wykorzystał wiersz Juliana Tuwima (dużo tekstów jego pięknych piosenek pisał nasz przyjaciel, bardzo znany i prześwietny dziennikarz muzyczny Marek Gaszyński):

https://www.youtube.com/watch?v=gYJix_D1qjM  (uwaga jak przy pierwszym nagraniu)

Urodzona w Polsce w 1960 roku ukochana córeczka Marii i Czesława otrzymała na imię również Maria – już w życiu dorosłym w Polsce jako Maria Wydrzycka – Niemen – po mężu Gutowska.

 

5. Pochodzenie i Historia Rodowego Nazwiska Wydrzycki i Klauzunik – etymologia 

Według czołowych polskich etymologów, powtórzmy, każde polskie nazwisko niesie wartość kulturową i dziedzictwo etniczne. Zgodnie z ich pracami “Nazwiska Polaków Słownik Historyczno-Etymologiczny”, zespół Prof. K. Rymuta, DWN Kraków, 2001 r., “Słownik Najstarszych Nazwisk Polskich Pochodzenie Językowe (XII – XV wiek)”, Zofia Kowalik-Kaleta, Leonarda Dacewicz, Beata Raszewska-Żurek, Instytut Slawistyki PAN, “Historia Nazwisk Polskich na Tle Społecznym i Obyczajowym (XII-XV wiek), Zofia Kowalik-Kaleta, Instytut Slawistyki PAN, Warszawa 2007:

Nazwisko WYDRZYCKi jest notowane w polskiej etymologii nazwisk, pochodzi od nazwiska / nazwania “Wydra” – notowanego w Polsce od 1477 roku, oznaczające “zwierzę z rodziny kunowatych”, też od staropolskiego języka i słów “wydrzeć, wydrzyć, podrzeć”. Można dywagować, czy oznacza to pierwszego przodka w XV wieku tak nazwanego, którego profesją było polowanie na wydry, czy też od cech charakteru danej osoby/jego otoczenia w XV wieku.

Zapowiadane, specjalne dodatkowe opracowanie, ku pamięci pierwszej żony Czesława Niemena Marii Wydrzyckiej z domu Klauzunik:

KLAUZUNIK – próba określenia etymologii i pochodzenia nazwiska

Główne źródła polskiej etymologii nazwiska Klauzunik nie wymieniają, ale sięgnijmy ponownie do prac zespołu Prof. Kazimierza Rymuta “Nazwiska Polaków Słownik Historyczno-Etymologiczny” PAN Instytut Języka Polskiego”, Kraków, rok 1999, tom I str. 405 – tu znajdujemy pewne ślady: nazwiska Klausa, Klause, Klauz, Klaus, Klauze, Klause, Klawza i inne w tej gałęzi nazwisk – pochodzą od staropolskiego nazwiska/nazwania Klaus (notowanego w Polsce od 1501 roku) – pochodzi ono od niemieckiej nazwy osobowej Klaus, ta od imienia Nicolaus.

I wreszcie druga informacja:  nazwisko Klauzunik nie występuje we współczesnej Polsce  -“Słownik nazwisk używanych w Polsce na początku XXI wieku” – oparty na bazie PESEL z 2002 roku” – opracowanie zespołu Kazimierza Rymuta z Krakowa. Nazwisko Klauz – 134 dorosłe osoby – głównie woj. łódzkie, oraz np. nazwisko Klaus – 472 dorosłe osoby – głównie woj. podkarpackie.

Według galerii GA.PA nazwisko Klauzunik zostało ostatecznie utworzone ma terenach wschodnich dawnej Polski przez dodanie do nazwiska Klauz/Klaus… końcówki nazwiska -unik (inne to np. -eniuk -ewicz i inne) zgodnie z tradycją na na tym terenie Kresów w lokalnych nazwiskach. Nazwisko Marii Klauzunik winno być potwierdzone przez odnalezione (być może poprzez skany, czy fotografie dokumentów przesłane do galerii GA.PA) źródłowe dokumenty Marii Klauzunik pochodzącej z Wasiliszek, lub z okolicznych terenów. Na dziś mam w planie etymologiczną analizę nazwiska Klauzunik połączoną z badaniem fonetycznych wersji nazwiska – to być może naprowadzi do odkrycia jej rodzinnych korzeni.

 

6. Rodzinne Dane Metrykalne – Parafia Wasiliszki – informacje ogólne

Parafia Wasiliszki – część ksiąg parafialnych / cywilnych zachowało się w Państwowym Archiwum Historycznym w Wilnie, oraz w Narodowym Archiwum Historycznym w Grodnie, oraz na miejscu w kościele w Starych Wasiliszkach – nie mam dostępu do przejrzenia tych ksiąg osobiście, ale uwaga – w ostatnich latach, dobrego serca wolontariusze PTG – Polskiego Towarzystwa Genealogicznego i innych genealogicznych towarzystw w Polsce dokonywali indeksowania zachowanych zapisów metrykalnych – obecnie są w necie udostępnione indeksy metrykalne parafii – ale wiemy, iż na dziś księgi metrykalne zachowały się tylko z lat: Urodzenia 1797-1889, Małżeństwa 1797-1890, oraz Zgony 1797-1855, i niestety, też z przerwami niektórych lat, co bardzo utrudnia poszukiwania.

Czasy II Wojny Światowej kościół w Starych Wasiliszkach bardzo szczęśliwie przetrwał. Po wojnie nastały bardzo trudne czasy komunizmu, kiedy to sowieckie władze zamknęły kościół aż na 31 lat (od 1957 do 1988 r.). Według wspomnień księży i lokalnych mieszkańców na szczęście i wtedy nie zabrakło ludziom głębokiej wiary i odwagi w zacho­waniu kościoła. Szczególnie zasłużonymi w opiece nad kościołem byli Józef Słapik, Kazimierz Markiewicz i Józef Karpowicz. Ze wspomnień Pani Reginy Jakubaszko: “Jak kościół był zamknięty, to było strasznie. Od razu chodzili i modlili się, a tu raptem zakryli na zamek. Oni zakryli, a ludzie zdjęli ten zamek, przyjeżdżała władza, nawet wyrzucali z kościoła. Potem kościół zaczął ciec trzeba było kryć, żeby nie Józef Karpowicz i nie Kazimierz Markiewicz, to nie wiadomo, czy mielibyśmy ten kościół. Władza zabierała kościoły na spichlerze, koniusznie”. Kazimierz Markiewicz, kiedy w końcu lat osiemdziesiątych ulżyło ko­munistyczne prześladowanie, przyczynił się do ponownego otwarcia kościoła. Z powojennej historii kościoła po jego ponownym otwarciu w 1988 roku: początkowo przyjeżdżał tu z kapłańską posługą ks. Tadeusz Krisztopik, któremu z czasem przyszli z po­mocą księża Michalici: ks. Czesław Kustra, a potem ks. Józef Tyniec. Od 1999 r. jako proboszcz pracuje ks. Zbigniew Draguła, który oprócz kościoła parafial­nego dojeżdża do czterech kaplic: Hołowiczpole (św. Kazimierza), Bojary (św. Michała Arch.), Karewicze (M.B. Nieustającej Pomocy) i Wojejkowce (Najśw. Serca Pana Jezusa).

• teraz czekam na cud, aby uzyskać jakikolwiek kontakt z Proboszczem parafii Stare Wasiliszki księdzem Zbigniewem  (w internecie nic nie ma, rodzina w Polsce kontaktu nie ma) – i poprosić o dane ze znajdujących się w parafii Stare Wasiliszki metryk parafialnych – np. z wpisu metrykalnego urodzenia mamy Czesława Niemena Wydrzyckiego – Anny Wydrzyckiej Markiewicz urodzonej jako Anna Markiewicz w Starych Wasiliszkach ok. roku 1897 i ze ślubu jej rodziców Antoniego (?) i Anny (?) sprzed zakładanego 1897 roku lub dane z ich metryk urodzenia! Gdyby ktokolwiek mógł pomóc, podaję swój Email adres: Tadeusz Wysocki narodowa@narodowa.pl

Chciałbym też udostępnić inne moje opracowanie z dostępnymi dla mnie w Internecie danymi metrykalnymi parafii (są generalnie do dla np. urodzeń do 1889 roku, i to poważnymi przerwami w poprzednich latach XIX wieku) – oto mieszkańcy Starych Wasiliszek z obecnie najstarszymi dostępnymi danymi – cel badania –Rodziny i osoby występujące w parafii Wasiliszki osada Stare Wasiliszki – koniec XVIII / początek XIX wieku – indeksy urodzeń z nazwiskami imionami rodziców. To potwierdzenie nazwisk, osób, w tym badanych rodzin Wydrzyckich, Markiewiczów i innych, a więc próba spojrzenia i wyobrażenia, oraz korzyść z tej listy mieszkańców dla innych, który w swoich genealogicznych badaniach będą poszukiwali swoich rodzinnych korzeni w tych okolicach polskich Kresów. Tak więc zanotowałem z pierwszych lat z urodzeniami (1797-1817) – pafia Wasiliszki osada Stare Wasiliszki:

---

Rok urodzenia, imię i nazwisko, rodzice

1797 ur. Antoni Markiewicz, s. Mikołaja i Heleny
1797 ur. Helena Markiewicz c. Wawrzyńca i Krystyny
1797 ur. Jan Bohdziewicz s. Antoniego i Marianny z Grigiewicz (zapewne Grygowicz – uwaga moja)
1797 ur. Anastazja Wasiliewicz c. Piotra i Krystyny
1797 ur. Antoni Drożdża s. Józefa i Katarzyny
1797 ur. Aniela Bohdziewicz c. Antoniego i Marianny
1800 ur. Andrzej Markiewicz s. Wawrzyńca i Krystyny
1800 ur. Michał Markiewicz s. Mikołaja i Heleny
1801 ur. Anastazja Dróżdż c. Józefa i Katarzyny
1801 ur. Antonina Bohdziewicz c. Antoniego i Marianny z d. Grygowicz – tu podani jako Szlach. – Szlachetni – prawdop. Szlachta
1803 ur. Agata Leonowicz c. Szymona i Elżbiety
1803 ur. Antoni Drożdża s. Andrzeja i Anastazji
1803 ur. Maciej Markiewicz s. Mikołaja i Heleny
1803 ur. Paweł Markiewicz s. Jerzego i Anny
1804 ur. Antoni Drożdża s. Marcina i Katarzyny
1804 ur. Józef Markiewicz s. Wawrzyńca i Krystyny
1804 ur. Katarzyna Leonowicz c. Józefa i Teresy
1804 ur. Magdalena Zając c. Szymona i Marianny
1805 ur. Marianna Drożdża c. Jerzego i Zofii
1806 ur. Jerzy Markiewicz s. Mikołaja i Heleny
1806 ur. Józef Drożdża s. Józefa i Katarzyny
1806 ur. Katarzyna Markiewicz c. Wawrzyńca i Krystyny
1806 ur. Wawrzyniec Drożdża s. Andrzeja i Anastazji
1807 ur. Antoni Markiewicz s. Jerzego i Anny
1807 ur. Kazimierz Leonowicz s. Józefa i Teresy
1807 ur. Maciej Drożdża s. Jerzego i Zofii
1807 ur. Magdalena Drożdża c. Marcina i Katarzyny
1807 ur. Michał Drożdża s. Mateusza i Krystyny
1807 ur. Scholastyka Bohdziewicz c. Antoniego i Marianny (chrzestni podani jako Ur.)
1809 ur. Antoni Drożdża s. Mateusza i Krystyny
1809 ur. Kazimierz Drożdża s. Józefa i Katarzyny
1809 ur. Konstancja Markiewicz c. Mikołaja i Heleny
1809 ur. Rozalia Leonowicz c. Józefa i Teresy
1810 ur. Anna Grygowicz c. Józefa i Krystyny
1810 ur. Antoni Jan Wydrzycki s. Michała i Anny (tu podani chrzestni – Franciszek Wojdakowski i Anastazja Borysewicz)
Zanotowałem też:
1812 ur. Jan Wydzycki s. Wincentego i Ewy (ale miasto Wasiliszki)
1814 ur. Jan Wydrycki s. Michała i Anny (dalej zaścianek Stare Wasiliszki)
1815 ur. Krystyna Wydrycki c. Michała i Anny (j.w.)

—

………………………………………………………

7. Dodatek – Rodzinne osobiste wiadomości – z ostatniej chwili !! (dnia 22.08.2023)

W trakcie rozpoczęcia metrykalnych badań udało mi się dziś nawiązać osobisty kontakt z członkiem rodziny Czesława Niemena – to Pan Jerzy Markiewicz z rodziny mamy Czesława Niemena – Anny Wydrzyckiej z domu Markiewicz. Oto na dziś zanotowane główne rodzinne informacje:

Dom jego rodziny Markiewicz znajdował się w Starych Wasiliszkach tuż obok domu rodziny Czesława Niemena – Wydrzyckiego, jak to on określił “sad przy sadzie”. W domu Wydrzyckich urodzili się i mieszkali trzej synowie ojca, a dziadka Czesława Niemena – Jakuba Wydrzyckiego: najstarszy Wiktor, Antoni (tata Czesława Niemena), oraz najmłodszy Józef. Tata Czesława Antoni Wydrzycki był znany lokalnie jako świetny rzemieślnik, stroiciel fortepianów, fachowiec od napraw kościelnych zegarów i osobistych zegarków, ale był również świetnym szewcem – wykonywał wysokiej jakości zimowe i inne buty, był w okolicy bardzo znany. Żona Antoniego była bardzo zaradną gospodynią, prowadziła dom, lubiła muzykę, również śpiewała w kościelnym chórze.

Po wojnie Wiktor Wydrzycki, jako z synów najstarszy, został na rodzinnej gospodarce w Starych Wasiliszkach, brat Antoni wyemigrował, w ślad za synem Czesławem, do Polski, najmłodszy brat Józef, o ile Pan Jerzy pamięta, wyemigrował do Argentyny.

Potwierdzają się przyczyny emigracji Czesława Niemena i jego ojca Antoniego do Polski. Były dwie główne: rodzina chciała ochronić młodego Czesława przed branką wojskową, a wzięcie 19-latka do sowieckiej armii oznaczało minimum 3-letnią bardzo ciężką i niebezpieczną wojskową służbę (wielu z niej powracało schorowanych, lub nie wracało). Czesław twierdził, że gdyby go brali do wojska, woli polską armię niż sowiecką. Tata Antoni wyemigrował do Polski ze względu na wzmacniającą się polityką sowietów wobec rolników – tworzyli kołchozy, zabierali rolnikom ziemię i część dobytku – np. rodzinie zabrali dużą stodołę i pola, generalnie likwidując rolnicze indywidualne gospodarstwa. Tata Antoni namawiał lokalnych rolników również do emigracji do Polski, zmarł w Polsce w 1964 roku, pochowany na cmentarzu w Białogardzie.

W czasie wojny Józef Wydrzycki, stryj Czesława Niemena, jako przedwojenny nauczyciel szkoły w Wasiliszkach, organizował bardzo niebezpieczne dla niego tajne korepetycje dla dzieci, po domach w Starych Wasiliszkach.

Rodzina dokładnie pamięta, że tuż przed swoją emigracją do Polski w 1958 roku Czesław Niemen wziął cywilny ślub ze swoją młodą narzeczoną Marią Klauzunik (lub Klawzunik – Pan Jerzy nie pamięta dokładnie trudnego nazwiska), żona Maria wyjechała do Polski zaraz po nim. Maria miała rodzoną siostrę o imieniu Janina, która w szkole w Wasiliszkach uczyła języka angielskiego, również Czesława i Marię.

Czesław Niemen, po wyjeździe w 1958 roku, odwiedzał Stare Wasiliszki kilka razy, rodzina pamięta, że był już w Polsce i na Białorusi bardzo znany, był bardzo serdeczny i otwarty, spotykał się z członkami rodziny, rozmawiał, dzielił się pamięcią o przeszłości, na przykład w roku 1976 Czesław Niemen odwiedził też lokalną szkołę, rozmawiał o tym z uczniami, Pan Jerzy ogromnie żałuje, że nie mógł w tym spotkaniu uczestniczyć – niestety właśnie w tym czasie miał wyznaczone zajęcia sportowe w szkolnej sali gimnastycznej. Ale wiele słyszał o tych spotkaniach od przyjaciół członków swojej rodziny.

Na moją prośbę Pan Jerzy podał ogólne opisanie rodzinnej miejscowości i okolicy:

Z opowiadań dziadków (wychowywała go babcia) słyszał, że przedwojenne Stare Wasiliszki to była dobrze prosperująca rolnicza osada, miała kilkanaście większych gospodarstw, ziemie żyzne, uprawiano głównie żyto, pszenicę, jęczmień i grykę. Z jego dzieciństwa i młodości opowiada: koło osady były dwie małe rzeczki, jedna to Lebiodka, druga mniejsza, bez nazwy, wypływająca ze źródła odległego o około 2  kilometry, wpadająca do Lebiodki, która ostatecznie, po kilku kilometrach, wpadała do wielkiego Niemna. Niedaleko był staw porośnięty roślinami. Wokół były żyzne pola, łąki, las był oddalony o kilka kilometrów, do pobliskiego miasta Wasiliszki było około 2 kilometry dobrą drogą, gdzie mieszkańcy starych Wasiliszek udawali się na zakupy, lub w odwiedziny do rodziny i znajomych. Po lewej stronie od drogi do miasteczka Wasiliszki było widać w oddali stary cmentarz katolicki, oraz po prawej przy drodze cmentarz żydowski – babcia mówiła, że był duży, na nim wiele starych żydowskich nagrobków, niestety okrutnie zniszczony po drugiej wojnie światowej przez sowietów. Babcia opowiadała, że przedwojenny świat pobliskiego miasteczka Wasiliszki, to był świat Żydów, mieli w mieście piękną synagogę, byli bardzo religijni. Druga wojna światowa przyniosła im zagładę, było w Wasiliszkach przez hitlerowców utworzone żydowskie getto, babcia opowiadała straszne obrazy zagłady tych ludzi, sąsiadów w pobliskim miasteczku. Po wojnie, Pan Jerzy z uczniami i nauczycielami szkoły próbowali, mimo bardzo dużych kar ze strony sowieckiej administracji, opiekować się tym żydowskim cmentarzem, ale bardzo mało pozostało z tych żydowskich nagrobków.

Przedwojenny, pozarolniczy dawny świat mieszkańców Starych Wasiliszkek opierał się na lokalnym kościele. Wielu mieszkańców okolicy odwiedzających kościół korzystało przy okazji z usług rzemieślników w Starych Wasiliszkach – na przykład stryjowie Pana Jerzego byli z dziada pradziada kowalami, produkującymi też wozy konne, narzędzia rolnicze, czy podkuwający konie. Przy kościele była piękna plebania, zamieniona potem przez sowietów w wojskowy szpital i magazyn wojskowych leków.

Jeśli chodzi o świadomość tradycji rodzinnej, to została pozostawiona ona ustnie przez dziadków i pradziadów, że obie rodziny Wydrzyckich i Markiewiczów miały w poprzednich wiekach nadania szlacheckie i taki duch życia, brały udział w szlacheckich zjazdach – niestety, żadne dokumenty w rodzinie, przez XIX wiek pod zaborem rosyjskim, się nie zachowały, bo było zabronione i karane nawet ich posiadanie.

Dziękujemy Panu Jerzemu Markiewiczowi za tak cenne wspomnienia.

Zbliżamy się do zakończenia części 2-giej opisania źródeł życia Czesława Niemena – pożegnajmy się piosenką “Już nie wrócisz”, napisaną przez niego w 1963 roku (przyp. – do Polski, finalnie do Gdańska, przyjechał w roku 1958), gdzie zaśpiewał ją po raz pierwszy w gdańskim muzycznym klubie “Non Stop” (organizator Franciszek Walicki, gospodarz klubu Krzysztof Klenczon – potem “Czerwone Gitary”, przez klub przewinęli się tacy młodzi wykonawcy jak Helena Majdaniec, Kasia Sobczyk, Karin Stanek, Michał Burano, Ada Rusowicz, i inni wykonawcy, inne zespoły wielkiego wybuchu wyzwolonej muzyki polskiego big-bitu):

https://www.youtube.com/watch?v=VU1rHwaEf5Y

==

W części 3-ciej opracowania, przypominam, podane będą:

>>> Wyniki dalszych prac w opisaniu genealogii i historii rodziny CZESŁAWA NIEMENA, jego dalszych przodków, rodzinnych tradycji, opisu ich życia,  cech charakteru, lokalnych obyczajów i historycznych zdarzeń. To wszystko pozostało w ich potomkach, w bliższej i dalszej rodzinie Czesława Niemena, “w genach i we krwi rodzinnej” – a nam wszystkim ludziom wrażliwego serca została w naszych duszach jego muzyka.

Rzecz cała tego opracowania wynika z potrzeby szanowania pamięci o rodzinnej przeszłości, czasem przez młode pokolenie zbyt często pomijanej, czasem lekceważonej, czy niechcianej – to wielka szkoda. Szacunek dla przeszłości jest miarą szacunku człowieka do innych i samego siebie – i wreszcie, dla odkrywania  wartości życia, ponieważ: “Z tych okruchów pamięci nasza teraźniejszość, przyszłość” – dla wytrwałych, nagrodą będzie odkrywanie bliskich, i samego siebie.

—

Na załączonej fotografii do eksponatu w galerii GA.PA – rodzinny kościół Czesława – Stare Wasiliszki koło Grodna, Białoruś – źródło: Wikipedia

Autor Opracowania: Tadeusz Wysocki, Wirtualna Galeria Zbiorowej Pamięci i Wyobraźni – Narodowa GA.PA, pierwsza wersja opracowania dnia 20.08.2023,

przy pomocy Sympatyków i Członków PTG Forum:

1. Arek_Bereza – podane pierwsze rodzinne genealogiczne linki rodziny Czesława Niemena i parafii Wasiliszki
2. Sroczyński_Włodzimierz – podany pierwszy link dotyczący rodziny Wydrzyckich w Polsce
3. Hubert hniew – podane pierwsze linki dotyczące rodziny Markiewicz i historii rodziny Maryli Rodowicz – babcia Maria Markiewicz