Genialny Twórca Czesław Niemen Genealogia i Historia Rodzinnego Domu Na Kresach Polskie i Białoruskie Serca i Źródła Jego Pieśni, czyli “Genealogia Źródeł Muzyki”
Czemu, Cieniu, odjeżdżasz, ręce złamawszy na pancerz,
Przy pochodniach, co skrami grają około twoich kolan? –
Miecz wawrzynem zielony i gromnic płakaniem dziś polan,
Rwie się sokół i koń twój podrywa stopę jak tancerz…
Bema Pamięci Rapsod Żałobny…, Cyprian Kamil Norwid (twórca romantyczny)
Czesław Juliusz Niemen – próba nakreślenia genezy twórczości, genealogii i historii rodzinnego domu, czyli przyjacielska podróż na jego Kresy, Polskie i Białoruskie Serca i Źródła Jego Muzyki – wpis z tytułem “Czesław Niemen – Twórca Romantyczny”
Zrozumieć Niemena, zrozumieć Człowieka – zacznijmy tę podróż pamięci od dźwięku – oto pierwsza pieśń Czesława Niemena o jego ukochanej rzece Niemen, wijącej się przez dawne jego Kresy, z tytułem – “Czas Jak Rzeka”:
https://www.youtube.com/watch?v=DOWPy1AWKMM
1. Dom Rodzinny Stare Wasiliszki
Stare Wasiliszki koło Grodna, nad rzeką Lebiodką. Dom rodzinny Czesława Niemena położony był na skraju tej bardzo starej osady, tuż koło lokalnego miasta Wasiliszki, wśród żyznych pól, łąk, przydomowych sadów. Wspomina się, że kiedy Czesław, w powojennych latach, odwiedził po raz pierwszy po wyjeździe do Polski miejsce swojego dzieciństwa i młodości, wziął ze sobą filmową kamerę i nakręcił film o swoim rodzinnym domu i Starych Wasiliszkach – zastał dom zaniedbany, zarosły przydomowy sad i okoliczny staw, opuszczone inne domy, zamknięty rodzinny kościół, okolice z dawnymi gospodarstwami, które zamieniły się w zabiedzone sowieckie kołchozy – po powrocie do Polski, z bólu pamięci o krainie dzieciństwa, ten film zniszczył.
Oto spojrzenie na miejsce urodzenia, dzieciństwa i młodości Czesława Niemena z Google Maps z funkcjami + – można po tym miejscu na planecie wędrować wyobraźnią po lokalnych drożynach:
https://www.google.pl/maps/@53.7667346,24.8403742,2330m/data=!3m1!1e3?entry=ttu
Inna współczesna baza Google Street View – jesteśmy w Starych Wasiliszkach na drodze wiodącej ku kościołowi z czerwonej cegły, widać po lewej stronie jako pierwszy rodzinny dom Czesława Niemena – z równoczesnym zaproszeniem strzałkami < do zwiedzania tego domu teraz jako skromne muzeum ku pamięci Czesława Niemena. Dom następny to stara kuźnia i rodzinny dom Jerzego Markiewicza, odnalezionego w Polsce jesienią 2023 roku, autora części wspomnień umieszczonych w tym wpisie:
—
2. Genealogia i historia rodziny – część pierwsza – bazowy wywód po linii miecza i kądzieli (podstawa: uratowane w archiwach metryki urodzeń i małżeństw parafii Stare Wasiliszki – internetowe indeksy i linki – dostępne tylko Urodzeń: do 1889 r., Małżeństw: do 1890 r.) – stan badań na 08/2023.
# CZESŁAW Juliusz WYDRZYCKI – NIEMEN – urodził się tuż przed wybuchem 2-giej wojny światowej – dnia 16 lutego 1939 roku w Starych Wasiliszkach.
Ojcem Czesława Niemena był ANTONI WYDRZYCKI, urodzony w 1896 r. w tych Starych Wasiliszkach, zmarł w 1960 r. w Polsce – w Białogardzie. W Starych Wasiliszkach miał brata Wiktora (ur. ok. roku 1890) , Józefa (ur. ok. roku 1910), oraz siostrę – ostatnio odkrytą informacją jest potwierdzenie z metrykalnymi indeksami parafii, iż w roku 1889 w rodzinie Wydrzyckich urodziło się jako pierwsze dziecko córeczka Helena (tu na dziś brak dostępu do informacji metrykalnej o jej zgonie – uratowane i opublikowane księgi zgonów parafii Wasiliszki tego nie obejmują).
Matką Czesława Niemena była ANNA WYDRZYCKA z domu MARKIEWICZ (niektóre źródła błędnie podają jako Markowska), urodzona w 1897 r. w starych Wasiliszkach, zmarła w 1986 r. w Polsce – w Białogardzie. Mama Anna Wydrzycka z domu Markiewicz (wedle wspomnienia rodzonej siostry Czesława Niemena Jadwigi Wydrzyckiej) miała 4-ech braci: Antoniego, Józefa, Kazimierza i Michała Markiewiczów – do dalszego sprawdzenia i opisania podstaw genealogii i historii całej rodziny matki Anny Wydrzyckiej Markiewicz – jeśli dane będą możliwe do odkrycia będzie podawana w osobnym wpisie w Portalu Narodowa GA.PA: https://narodowa.pl/exhibits/genealogia-rodziny-mamy-czeslawa-niemena-anny-wydrzyckiej/
Siostrą Czesława Niemena była JADWIGA WYDRZYCKA – ur. w r. 1926 w Starych Wasiliszkach – zmarła w r. 2020 w Polsce. Z rodzinnych notatek Kuby, wnuka Stefana Tumanowicza (przesłane do forum 01/2024): Jadwiga Bortkiewicz, z domu Wydrzycka – siostra Niemena. Mąż Kazimierz Bortkiewicz (12.05.1927, Golginiszki – 27.11.2012, Kołobrzeg). Siostra Kazimierza – Janina Tumanowicz (12.04.1913, Golginiszki – 24.02.2009, Białogard) z domu Bortkiewicz. Matka Stefana. Od Starych Wasiliszek do Golginiszek jest całe 160km. Jadwiga (siostra Niemena) poznała swojego męża (Kazimierza) przez przypadek. Jej ojciec (Antoni Wydrzycki) naprawiał pianino siostry Kazimierza – Bronisławy Bortkiewicz, po mężu Sablińskiej (27 Maj 1919, Golginiszki – 02.05.2011, Szczecin) – już w Białogardzie, gdzie trafiło wielu zza dzisiejszej wschodniej granicy. Podobno sam Antoni nie był muzykalny, ale znał się na instrumentach… to tyle z opowieści dziadka Stefana Tumanowicza.
—
Oboje rodzice Antoni i Anna przekazali młodemu Czesławowi bogate tradycje muzyczne. Tata Antoni miał świetny słuch muzyczny, silny głos, śpiewał w kościelnym chórze, był znanym stroicielem fortepianów, naprawiał inne różnorakie instrumenty domowe, kościelne organy, inne zegary. Mama Anna z domu Markiewicz lubiła muzykę, również śpiewała w kościelnym chórze.
Młody Czesław – przez rówieśników nazywany “Czesio” – równie pięknie śpiewał w szkolnym i kościelnym chórze, występował w szkole śpiewając lokalne pieśni (również starej kultury i muzyki białoruskiej, ukraińskiej i rosyjskiej), występował w okolicznych miejscowościach. Pierwszym muzycznym instrumentem Czesia były – kupione zapewne na odpuście – małe organki. I na tych właśnie organkach zaczął grać swoją niezwykłą muzykę. Potem grał na organach w lokalnym kościele w Starych Wasiliszkach, na domowym bajanie (miejscowa odmiana akordeonu), potrafił grać na innych muzycznych instrumentach. Rodzice skierowali do do szkoły muzycznej w pobliskim Grodnie (instrument – fortepian). Lubił też fotografować, pięknie rysował (w załączeniu jeden z jego rysunków poświęcony jego wielkiej szkolnej miłości i pierwszej żonie Marii ‘Maruszce’ Klauzunik Wydrzyckiej).
Nota dodatkowa (2.02.2024) – Pan Jerzy Markiewicz, sąsiad rodziny Czesława Niemena, przesłał kilka słów na temat przyjaciela Czesława Niemena z czasów dzieciństwa i młodości w Starych Wasiliszkach: “Takie wspomnienie: w 80-tych latach w odwiedziny do Polski przyjechała grupa mieszkańców ze Starych Wasiliszek i Wasiliszek. Spotkał się nimi w Białymstoku Czesław Niemen. Było tej grupie dużo przyjaciół Czesława z dzieciństwa w Starych Wasiliszkach. I do siebie do Warszawy Czesław zaprosił mojego wujka Kazimierza Markiewicza urodzonego w 1930 roku, syna Józefa Markiewicza, z naszego domu w Starych Wasiliszkach.”
—
Dalsza genealogiczna linia rodziny Czesława Niemena – po mieczu (w linii męskiej). W chwili obecnej najważniejsze nazwiska krewnych i powinowatych, oraz miejsc ich zamieszkania/pochodzenia podawane są jako wytłuszczone.
Dziadkiem Czesława Niemena był JAKUB WYDRZYCKI, ur. w roku 1859 w Starych Wasiliszkach.
Babcią Czesława Niemena była ELŻBIETA WYDRZYCKA z domu Lipińska, ur. w roku 1859 w pobliskiej Lebiodce. Rodzicami Elżbiety byli Antoni Lipiński i Janina Lipińska z domu Bułhak. Ich dom rodzinny to ta sama Lebiodka.
Dziadkowie Jakub i Elżbieta
Dziadek Jakub Wydrzycki wybudował w 1918 roku, dla synów Wiktora i Antoniego (syn Józef był młodszy, jeszcze chodził do szkoły) nowy dom w Starych Wasiliszkach – jak wspominał sąsiad ze Starych Wasiliszek “dla Antona Wydrzycka połowa doma i dla Wiktora Wydrzycka połowa doma“. Dom ten stoi w Starych Wasiliszkach do dziś, uratowany przed zapomnieniem – dziś jest tam “Dom Muzeum Pamięci” ku czci Czesława Niemena.
Dziadek Jakub Wydrzycki był też wspominany przez mieszkańców Starych Wasiliszek, Wasiliszek i parafię kościoła Starych Wasiliszek jako bardzo zasłużony w pomocy przy budowie nowego, murowanego kościoła w Starych Wasiliszkach w pierwszych latach XX wieku, pamiątkowa tabliczka o nim jest umieszczona do dziś na zewnętrznej ścianie kościoła.
Polska genealogiczna baza PTG Geneteka – potwierdzenie – wpis – ślub Jakuba Wydrzyckiego i Anny Lipińskiej w 1888 roku, RK parafia Stare Wasiliszki:
| 1888 | 91 | Jakub | Wydzrzycki | Michał, Konstancja Markiewicz | Elżbieta | Lipińska | Antoni, Julia Bułhak ? | Wasiliszki |     |
Uwagi: Przy nazwisku Jakuba jest błąd, oczywiście prawidłowe to Wydrzycki. Zgodnie z dodatkowymi informacjami pod “i” – miejscem zamieszkania Jakuba były Stare Wasiliszki, natomiast Elżbiety były pobliska miejscowość Lebiodka.
—
Pradziadkiem Czesława Niemena był MICHAŁ WYDRZYCKI, ur. w roku 1818 w Starych Wasiliszkach
– pełna data urodzenia 20.09.1818 r. – Wpis Księgi Urodzeń Parafii Wasiliszki rok. 1818: “Michał syn Michała i Anny Wydrzyckich, Poddanych, Imię Chrzczącego Józef Sierkucki, Imiona Trzymających Józef Leonowicz i Anna Markiewiczowa” – czyli Anna z małżonka Markiewicz.
Rodzicami Pradziadka Michała Wydrzyckiego z aktu ślubu – rok 1809 – byli Michał Wydrzycki i Anna Wydrzycka z domu Grygowicz.
Prababcią Czesława Niemena była KONSTANCJA WYDRZYCKA z domu Markiewicz, ur. w ok. roku 1818 (szczegółowe dane do potwierdzenia w dalszych badaniach)
Rodzicami prababci Konstancji byli Maciej Markiewicz oraz Anna Markiewicz z domu Garbin.
Młodzi Michał Wydrzycki i Konstancja Markiewicz – zgodnie z zapisem metrykalnym ślubów parafii Wasiliszki z roku 1841 oboje mieli po 23 lata. Zapis ten podaje bardzo interesującą dodatkową informację – pradziadek Michał Wydrzycki podany jest w tym zapisie metrykalnym jako “Sław.” = “Sławetny” – a mogło to oznaczać, zgodnie z zasadami wpisów metrykalnych w tym okresie, iż określany został jako “Mieszczanin” i/lub “Sławetny Rzemieślnik” – to oznaczało znaczne poważanie w lokalnej społeczności.
Polska Geneteka – potwierdzenie – wpis – Ślub Michała i Anny w 1841 roku:
| 1841 | 52 | Michał | Wydrzycki | Michał, Anna Walukiewicz | Konstancja | Markiewicz | Maciej, Anna Garbina | Wasiliszki | |
—
Prapradziadkiem Czesława Niemena był MICHAŁ WYDRZYCKI, ur. około roku 1790 (tych lat dostępne w necie dokumenty metrykalne z urodzeniami nie sięgają – dostępne są dokładnie od 1797 roku)
Praprababcią Czesława Niemena była ANNA WYDRZYCKA Grygowiczówna – czyli panna z domu Grygowicz, ur. około roku 1790 (uwaga jak wyżej)
Młodzi Michał Wydrzycki i Anna Grygowicz – zapis metrykalny ślubów parafii Wasiliszki z roku 1809. Zapis ten niestety nie podaje ich wieku i miejsca zamieszkania, natomiast podaje, że świadkami ślubu (a więc bliskimi osobami rodziny) byli Jerzy Dróżdż oraz Jan Bohdziewicz. Dokument ślubu podał i podpisał: Ks. Franciszek Kuczewski, Pleban Wasiliski (dokładnie jak z tego zapisu)
Polska Geneteka – potwierdzenie – wpis – Ślub Michała i Anny w 1809 roku:
| 1809 | 6 | Michał | Wydrzycki | Anna | Grygowicz | Wasiliszki | |
–
Dzieci Michała Wydrzyckiego i Anny Wydrzyckiej z d. Grygowicz – na dziś możemy zanotować m.in.:
- Antoni Jan Wydrzycki – ur. 1810 r. , chrzestni Franciszek Wojdakowski i Anastazja Borysewicz
- Jan Wydrzycki – ur. 1814 r.
- Krystyna Wydrzycka – ur. 1815 r.
- MICHAŁ WYDRZYCKI– ur. 1818 r.- pełna data urodzenia 20.09.1818 r. – Wpis Księgi Urodzeń Parafii Wasiliszki rok. 1818: “Michał syn Michała i Anny Wydrzyckich, Poddanych, Imię Chrzczącego Józef Sierkucki, Imiona Trzymających Józef Leonowicz i Anna Markiewiczowa” – czyli Anna Markiewicz.
- Wincenty Wydrzycki – ur. 1824 r.
- Anna Wydrzycka – ur. 1828 r.
- Katarzyna Wydrzycka – ur. 1831 r.
—
Dalsze ślady przodków – parafia Stare Wasiliszki i tereny okoliczne (do dalszego badania):
# JAN WYDRYCKI (aka WYDRZYCKI), ur. około roku 1760 (uwaga jak wyżej)
# PIOTR WYDRYCKI (aka WYDRZYCKI), ur. około roku 1765 (uwaga jak wyżej)
# PAWEŁ WYDRYCKI (aka WYDRZYCKI), ur. około roku 1730 (uwaga jak wyżej)
—
Inne dokumenty – do zanotowania: – z linii rodziny Markiewicz – najbliższych sąsiadów i przyjaciół w Starych Wasiliszkach, która była powiązana z rodziną Wydrzyckich:
Z załączonego aktu chrztu 1730 rok – tłumaczenie z bardzo niewyraźnego wpisu po łacinie – miejsce pochodzenia rodziny podane jest jako “Dubiel”, a wiec zapewne to Dubicze – osada, położona niewiele dalej od Starych Wasiliszek – obecnie Stare Wasiliszki są położone w Białorusi, natomiast Dubicze są położone w Litwie: “Dubiel, dnia 16 bm. [tj. lipca] ochrzciłem Mar{iannę}* [?], ojca Wawrzyńca Markiewicza i Maria{nny}, ślub[nych] małż[onków] ze wsi parafialnej. Chrz[estni]: K{rzysz}tof Szwiło i Marianna K{…}kowa [?]; wszyscy tutejsi parafianie.
# stad możliwy kuzyn WAWRZYNIEC (łac. Laurenty) MARKIEWICZ, ur. około roku 1700 (z gałęzi rodziny Markiewicz, uwaga jak wyżej)
—
Dalsze badania trwają. ALE TEŻ SZUKANA JEST OSOBA, KTÓRA WYKONA ODPOWIEDNIE DRZEWO GENEALOGICZNE, w znanym jej specjalnym programie do tworzenia takiego drzewa, czy np. w Excelu.
—
Wątek wpisu: Pochodzenie Chłopskie, Szlacheckie, lub Mieszczańskie ?
Do zanotowania – nazwisko Wydrzycki (czy Markiewicz) jest wymieniane na listach nazwisk polskiej szlachty, np. na stronie “Lista Nazwisk Szlacheckich”: https://szlachtarp.pl/lista-nazwisk.html – określenie, która gałąź rodziny pochodzącej z wieków wcześniejszych dotyczy rodziny Wydrzyckich ze Starych Wasiliszek i okolicy (a trzeba podkreślić, że w dawnych wiekach była to okolica dziesiątków, jeśli nie setek szlacheckich zaścianków) wymaga głębszych badań z archiwami XVIII wieku i wcześniej. Jeśli tak, jedno jest pewne – rodzina Wydrzyckich w Starych Wasiliszkach straciła swój tytuł szlachecki pod zaborem rosyjskim od 1795 roku, kiedy to carska Rosja walczyła z całej mocy z tradycją polskości – z tysięcy polskich rodzin szlachty głównie zagrodowej bardzo niewiele legitymizowało się (potwierdziło szlachectwo) w XIX wieku wobec carskich urzędników jako tytularna szlachta, najczęściej nie mając na to finansowych środków, czy odpowiednich dokumentów potwierdzających szlachectwo.
W każdym razie notujemy od końca XVIII wieku te rodziny Wydrzyckich i Markiewiczów jako znanych lokalnie świetnych rzemieślników (Wydrzyccy) czy kołodziei – kowali (Markiewicze) – tu, w spisie z roku 1829 zanotowani jako ludzie “wolni”, nie podlegający pańszczyźnie, o czym pisze Eugeniusz Siemaszko (nieżyjący już lokalny badacz historii rodzin ze Starych Wasiliszek) w załączonym do tego wpisu dokumencie. Ciekawą rzeczą jest też, że pewna świadomość o szlacheckich korzeniach w rodzinie w Starych Wasiliszkach po kilku pokoleniach pozostała, o czym z opowiadań babci Emilii mówi w swoich wspomnieniach Pan Jerzy Markiewicz. Rzecz może być dokładnie zbadana po dotarciu do archiwaliów np. metrykalnych, sądowych z wcześniejszych wieków, czy też do spisów pogłównych, podatkowych, poborowych od XVI wieku.
—
—
CZĘŚCI DODATKOWE OPISANIA HISTORII RODZINY
4. Rodowe Siedzisko – Mała Ojczyzna – Stare Wasiliszki
Dwa dodatkowe internetowe linki, dla potwierdzenia prawidłowej lokalizacji i kilku słów o historii tego miejsca, z Wikipedią, o Starych Wasiliszkach i pierwszego opisania: https://pl.wikipedia.org/wiki/Stare_Wasiliszki
Rodzinny dom stał na skraju wsi-osady Stare Wasiliszki – dom ten przetrwał zawieruchy czasu, jest odrestaurowany – obecnie jest tam Dom-Muzeum im. Czesława Niemena, tu znajdziemy pierwsze opisanie w internecie: https://pl.wikipedia.org/wiki/Muzeum_Czes%C5%82awa_Niemena_w_Starych_Wasiliszkach
—
A więc Stare Wasiliszki to bardzo stara lokalna osada, powstała przed założeniem miasta Wasiliszki, w I Rzeczpospolitej był to Powiat Lidzki, w składzie województwa wileńskiego Wielkiego Księstwa Litewskiego Rzeczypospolitej Obojga Narodów – od 1569 roku. Wieś Stare Wasiliszki znana jest od XV wieku. W 1489 roku na rozkaz księcia Wielkiego Księstwa Litewskiego i Korony Polskiej Kazimierza Jagiellończyka został wybudowany drewniany kościół św. apostołów Piotra i Pawła (odnowiony w 1540 roku ze środków Bony Sforza).
Dla odnalezienia danych o starym gnieździe rodzinnym Stare Wasiliszki skorzystano również z opracowania “Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego…”, Kraków, zebrane opisy z lat 1880-1902, gdzie w tomie XIII na stronie 128 jest zanotowany lakoniczny zapis pod nr 2): “W. Stare, ws. włość. nad Lebiodką, pow. lidzki, o 37 w. od Lidy, ma 10 dm, 136 mk, katol. (w 1865 r. 47 dusz. (rewiz), kościół kat. drewniany”.
Generalne opisanie: w XIX w. była to rolnicza osada, rozwijająca się w II poł. XIX wieku, położona o 10 wiorst od Lidy, około 1880 roku było tam 10 dm – czyli dymów – domów – gospodarstw (w każdym “gospodarstwie” mogła mieszkać więcej niż jedna rodzina, liczyła 136 mk – mieszkańców, wyznania katolickiego, wcześniej – czyli w 1865 roku zanotowano, że liczyła 47 dusz (rewiz. – rewizyjnych, czyli danych osób płacących podatki), miała własny kościół wyznania katolickiego. Dodajmy – stary kościół drewniany został strawiony przez ogień, nowy murowany został wybudowany przez lokalnych mieszkańców w latach 1897-1903, oraz dzięki inicjatywie proboszcza Starych Wasiliszek, który przez wiele lat jeździł za kwesturą na budowę nowego kościoła po wielu lokalnych właścicielach majątków, do Grodna, a nawet do Odessy. Generalnie, na ten krótki opis należy spojrzeć jako ocenzurowany przez carskich urzędników (jak wszystkie wydawnictwa pod rosyjskim zaborem). Brak tu odnoszenia do wcześniejszych wieków, gdzie być może kultywowano starą tradycję chłopską, mieszczańską, czy szlachecką – o czym może świadczyć rodzinne nazwisko Wydrzycki – na tym terenie występujące u polskiej szlachty w XVII wieku i wcześniej. Być może o tym będą mogły powiedzieć inne dane znajdujące się w dokumentach w kościele w Starych Wasiliszkach, lub inne archiwa.
—
5. Wątek osobisty od autora wpisu (może być pominięty)
Moja genealoga amatora analiza lokalnej parafii Wasiliszki zaczęła się od prośby znajomych o zbadanie genealogii rodziny Borysewiczów (Jan Borysewicz) z Dworczan – osada Dworczany była bezpośrednim sąsiadem Starych Wasiliczek w kierunku miasteczka Wasiliszki. Tu zanotowałem w dostępnych w internecie genealogicznych indeksach lokalnych parafii Stare Wasiliszki i Wasiliszki występujące nazwisko Wydrzycki – pamiętałem, że przecież nasz przyjaciel z czasów klubu Muzyczno – Jazzowego “Maxim” w Warszawie zorganizowanego przez nas w latach 1971-1975 roku (byłem szefem tego klubu) miał na rodowe nazwisko Wydrzycki, ten klub wymieniany jest np. w portalu Polishjazz.pl, z opisem historii klubu i przyjacielem Czesławem Niemenem: https://polishjazz.pl/os-czasu-elementy/1975_klub-jazzowy-maxim/
A więc okazało się, że te Stare Wasiliszki to jego rodzinna parafia. Jeśli można, słów kilka o silnym powiązaniu muzyki Czesława Niemena z muzyką jazzową. Czesław Niemen genialnie łączył ten rodzaj muzyki jazzowej w całej swojej twórczości. Przez wiele lat współpracował z czołowymi polskimi muzykami jazzowymi – temu tematowi warto by było poświęcić kilka ksiąg oddzielnych. Tylko jeden przykład – pamiętam, że jeden z pierwszych jego bardzo ciekawych utworów to była piosenka „Pod Papugami” napisana przez jazzowego pianistę, kompozytora i krytyka Mateusza Święcickiego. Oto ta świetna piosenka Czesława Niemena łącząca muzykę jazzową i rockową “Pod Papugami”, według mnie najlepsze wykonanie z 1980 roku: https://www.youtube.com/watch?v=cGDG-ijVg4E
Ale już powalające jest nagranie tej piosenki z Jazz Jamboree 1986 z Michałem Urbaniakiem i Wojciechem Karolakiem: Czesław Niemen, Michał Urbaniak, Wojciech Karolak – Pod papugami (Jazz Jamboree 1986) (youtube.com)
Ale wróćmy do genealogii. To był początek 2023 roku – przystąpiłem do genealogicznych badań parafii Stare Wasiliszki i Wasiliszki, od razu widoczne były ślady rodziny Czesława Niemena Wydrzyckiego, innych rodzin Wydrzyckich i Markiewiczów, a nawet możliwych powiązań z rodziną Maryli Rodowicz (mówiła w wielu wywiadach prasowych, że Czesław Niemen był jej “wujkiem” i wymieniała jako jego i części swojej rodziny miejsce pochodzenia Stare Wasiliszki, Wasiliszki).
Taki to był zaczyn badania śladów badania genealogii i historii dzieciństwa, oraz młodości Czesława Niemena.
Uwaga – niniejszy opis świadomie nie obejmuje historii życia Czesława Niemena po jego przybyciu do Polski w 1958 roku. To czas jego dalszego życia, który może być “rozdrapywany” przez wszelkiego rodzaju plotkarskie portale i plotkujące osoby, które nie przeprowadzają żadnych, ale to żadnych badań. Na przeróżne plotkarskie, nieprawdziwe fakty i opinie trzeba się przygotować, bo “Dziwny jest ten świat…” – z jego pieśni i protest songów naszego pokolenia. Ale widzę z nadzieją, że jest coraz więcej ludzi dobrego serca kochających jego muzykę i wspomnienia o nim, rosną nowe piękne wrażliwe pokolenia!
Tak więc Czesław przyjechał do Polski, a w ślad za nim jego ukochana, młoda żona Maria ‘Maruszka’ Klauzunik – Wydrzycka – warto poświęcić kilka słów tej tak ukochanej przez Czesława osobie, przecież której rodzinne korzenie są kompletnie nieznane – obecnie nie ma dostępu do żadnych dokumentów rodzinnych Marii, opieram się wyłącznie na opowieściach przekazanych ustnie, również przez rodzinę, w tym przez Pana Jerzego Markiewicza, który tak niedawno przyjechał do Polski z Białorusi w 2020 roku, oraz na moich pierwszych genealogicznych i etymologicznych badaniach:
Maria Klauzunik chodziła do tej samej szkoły w Wasiliszkach, do której uczęszczał Czesław Niemen. Była to jego wielka, pierwsza w życiu miłość “Maruszka” – a te miłości są w życiu niezapomniane. Maria i Czesław postanowili wziąć pilny ślub w 1958 roku, ze względu na nagły wyjazd 19-letniego Czesława do Polski, ponieważ rodzina Wydrzyckich chciała go uchronić przed okrutną wojskową służbą w sowieckiej armii. Rodzinne pochodzenie Marii jest na dziś nieznane – na dziś portal Narodowa GA.PA może pomóc, prawdopodobnie po raz pierwszy w historii, w określeniu etymologii i ontologii jej rodzinnego, bardzo trudnego w badaniu, pochodzenia niezwykle rzadkiego nazwiska Klauzunik. Chciałbym wszystkim przypomnieć – każde rodzinne nazwisko niesie ze sobą historię rodziny i wartość kulturową, stąd należy badać jego pochodzenie – czasem pomaga to w dalszych badaniach genealogii i historii danej rodziny. W dalszej części podam specjalne etymologiczne opisanie jej rodzinnego nazwiska – jest ono przeniesione do specjalnego, osobnego opracowania poświęconego genealogii Marii ‘Maruszki’ Wydrzyckiej z domu Klauzunik.
Równie niezwykła piosenka Niemena “Wspomnienie”, według mnie, mówi właśnie o tej jego ukochanej “Maruszce” Marii Klauzunik z ich Wasiliszek, gdzie w tej piosence Czesław Niemen wykorzystał wiersz Juliana Tuwima (dużo tekstów jego pięknych piosenek pisał nasz przyjaciel, bardzo znany i prześwietny dziennikarz muzyczny Marek Gaszyński): https://www.youtube.com/watch?v=gYJix_D1qjM
Urodzona w Polsce w 1960 roku ukochana córeczka Marii i Czesława otrzymała na imię również Maria – już w życiu dorosłym w Polsce jako Maria Wydrzycka – Niemen – po mężu Gutowska.
—
6. Pochodzenie i Znaczenie Rodowego Nazwiska Wydrzycki i Klauzunik – Etymologia i Onomastyka
Według czołowych polskich etymologów, powtarzam, każde polskie nazwisko niesie wartość kulturową i dziedzictwo etniczne. Zgodnie z ich pracami “Nazwiska Polaków Słownik Historyczno-Etymologiczny”, zespół Prof. K. Rymuta, DWN Kraków, 2001 r., “Słownik Najstarszych Nazwisk Polskich Pochodzenie Językowe (XII – XV wiek)”, Zofia Kowalik-Kaleta, Leonarda Dacewicz, Beata Raszewska-Żurek, Instytut Slawistyki PAN, “Historia Nazwisk Polskich na Tle Społecznym i Obyczajowym (XII-XV wiek), Zofia Kowalik-Kaleta, Instytut Slawistyki PAN, Warszawa 2007:
Nazwisko WYDRZYCKI jest notowane w polskiej etymologii nazwisk, z onomastyką pochodzi od staropolskiego nazwiska / nazwania/ zawołania “Wydra” – jako nazwisko notowanego w Polsce od 1477 roku, pochodzące od staropolskiego języka i słowa ‘wydra’ oznaczającego “zwierzę z rodziny kunowatych”, też od staropolskiego języka i słów “wydrzeć, wydrzyć, podrzeć”. Można dywagować, czy oznacza to pierwszego przodka w XV wieku tak nazwanego, którego profesją było polowanie na wydry, czy też od cech charakteru danej osoby/jego otoczenia w XV wieku, które to, zgodnie z nową nauką jaką jest Epigenetyka, pozostały w genach potomków do dnia dzisiejszego.
Nauka powiada, że większość polskich nazwisk zakończonych na -cki -ski uzyskała te uzupełnienia w procesie dodawania -sufixów gł. w XVIII wieku. Ażeby sięgać wcześniej trzeba określić “podstawę” – “rdzeń” nazwiska. W więc t tym przypadku ta podstawa to staropolski język i słowa “wydra”, lub “wydrzeć, wydrzyć, podrzeć”.
Załóżmy, że podstawą, rdzeniem nazwiska jest “wydra”. A więc co mówi o tym nazwisku – nazwaniu – zawołaniu polska onomastyka i antroponimia:
# “Słownik staropolskich nazw osobowych: Taszycki, Witold (1898–1979) : Red. ; Polska Akademia Nauk. Komitet Językoznawstwa ; Polska Akademia Nauk. Instytut Języka Polskiego. Zakład Onomastyki Polskiej. Pracownia Antroponimii Polskiej
Tom 6 (V-Ż), str. 217: ‘Wydra; Dedi Wydra subgazoni medium grossum 1477 RachKról s. 243; Wydra subgazoni dedi fertonem 1478 RachKról s. 253 [RachKról – to “Rachunki Królewskie z lat 1471-1472 i 1476-1478. Opr. S. Gawęda, Z. Perzanowski, A Strzelecka. Polska Akademia Nauk, Oddział w Krakowie. Materiały Komisji Nauk Historycznych II, 1969, ss. XXI + 308.].
# i inne, wymienione np. w tym wpisie w GA.PA: https://narodowa.pl/exhibits/ciekawe-linki-zgloszone-do-ga-pa/
—
Badawczym wyzwaniem jest określenie skąd pochodził ród Wydrzyckich aka Wydra z wieków dawniejszych, zanim rozrodziło się w dawnej Polsce i zawędrowało również na Kresy. Część historycznych śladów ze staropolskim nazwiskiem – nazwaniem – zawołaniem ‘Wydra’ jako gniazda rodzinnego prowadzi do centrum Polski i Mazowsza (południe dawnej Ziemi Mazowieckiej), do Podkarpacia (Mielec i okolice). Być może też do Ziemi Świętokrzyskiej w dawnej Polsce – do miejscowości Kunów – bardzo starego miasteczka biskupów krakowskich, notowanego jako miasto od roku 1365 – ci, którzy znają historię mojej rodziny wiedzieć będą dlaczego tu trochę prywaty (za którą przepraszam) i nostalgicznie ten właśnie Kunów, gdzie z genealogicznymi danymi możemy znaleźć przodków o nazwisku Wydra – z metrykalnych akt ślubów parafii Kunów, rok 1604 oraz 1659 (genealogiczne indeksy opracował Krzysztof Fornalski – Krzysiu, serdecznie pozdrawiam):
| 1604 | 3 | Bartłomiej | Wydra | Zofia | Maziarek |
Kunów | |
||
| 1659 | Tomasz | Wydra | Zofia | Skalska | Kunów | |
Uwaga – nazwisko WYDRA jest wymieniane w pracach polskiej heraldyki i genealogii – np. w opracowaniu “Spis Szlachty Polskiej” Jerzy Seweryn Dunin Borkowski (1856-1908), wydany Lwów 1887 – str. 516 podaje: “Wydra h. wł. (herbu własnego)…” – odnosi się do Niesieckiego (1682-1744) “Herbarz Polski” (wydany w latach 1839-1845), oraz podaje “p. Rybiński”.
—
7. KLAUZUNIK – określenie znaczenia i pochodzenia nazwiska – dalsze opracowanie
Główne źródła polskiej etymologii nazwiska Klauzunik nie wymieniają, ale sięgnijmy ponownie do prac zespołu Prof. Kazimierza Rymuta “Nazwiska Polaków Słownik Historyczno-Etymologiczny” PAN Instytut Języka Polskiego”, Kraków, rok 1999, tom I str. 405 – tu znajdujemy pewne ślady: jako podstawę, źródło nazwiska: Klausa, Klause, Klauz, Klaus, Klauze, Klause, Klawza i inne w tej gałęzi nazwisk – pochodzą od staropolskiego nazwiska/nazwania Klaus (notowanego w Polsce od 1501 roku) – pochodzi ono od niemieckiej nazwy osobowej Klaus, ta od imienia Nicolaus.
I wreszcie druga informacja: nazwisko Klauzunik nie występuje we współczesnej Polsce -“Słownik nazwisk używanych w Polsce na początku XXI wieku” – oparty na bazie PESEL z 2002 roku” – opracowanie zespołu Kazimierza Rymuta z Krakowa. Nazwisko Klauzunik – 0, nazwisko Klauz – 134 dorosłe osoby – głównie woj. łódzkie, oraz np. nazwisko Klaus – 472 dorosłe osoby – głównie woj. podkarpackie.
Według mnie nazwisko Klauzunik zostało ostatecznie utworzone ma terenach wschodnich dawnej Polski przez dodanie do nazwiska Klauz/Klaus… końcówki nazwiska -unik (inne to np. -eniuk -ewicz i inne) zgodnie z językową i kulturową tradycją na na tym terenie Kresów z nazwiskami lokalnymi. Nazwisko Marii Klauzunik winno być potwierdzone przez odnalezione (być może poprzez skany, czy fotografie dokumentów przesłane do portalu GA.PA) źródłowe dokumenty Marii Klauzunik pochodzącej z Wasiliszek, lub z okolicznych terenów. Na dziś dodałem etymologiczną analizę nazwiska Klauzunik połączoną z badaniem fonetycznych wersji nazwiska – to być może naprowadzi do odkrycia jej rodzinnych korzeni.
Temat trudny, kolejne odkrycia będą podawane ogłaszane w osobnym wpisie o genealogii Marii Klauzunik: https://narodowa.pl/exhibits/proba-genealogii-i-historii-rodziny-marii-klauzunik-wydrzyckiej-pierwszej-milosci-i-zony-czeslawa-niemena/
—
8. Rodzinne Dane Metrykalne – Parafia Stare Wasiliszki – informacje ogólne
Parafia Stare Wasiliszki – część ksiąg parafialnych / cywilnych zachowało się w Litewskim Państwowym Archiwum Historycznym w Wilnie, oraz w Narodowym Archiwum Historycznym Białorusi w Grodnie, oraz na miejscu w kościele w Starych Wasiliszkach – niestety, obecnie nie mam dostępu do przejrzenia tych ksiąg osobiście, ale uwaga – w ostatnich latach, dobrego serca wolontariusze z mojego PTG – Polskiego Towarzystwa Genealogicznego i innych genealogicznych towarzystw w Polsce dokonywali indeksowania zachowanych ksiąg metrykalnych z tych archiwów i innych źródeł – obecnie są te indeksy udostępnione w internecie – ale wiemy, że na dziś księgi metrykalne w tych źródłach zachowały się tylko z lat: Urodzenia 1797-1889, Małżeństwa 1797-1890, oraz Zgony 1797-1855, i niestety, też z przerwami niektórych lat, co bardzo utrudnia genealogiczne poszukiwania.
Czasy II Wojny Światowej kościół w Starych Wasiliszkach bardzo szczęśliwie przetrwał. Po wojnie nastały bardzo trudne czasy komunizmu, kiedy to sowieckie władze zamknęły kościół aż na 31 lat (od 1957 do 1988 r.). Według wspomnień księży i lokalnych mieszkańców na szczęście i wtedy nie zabrakło ludziom głębokiej wiary i odwagi w zachowaniu kościoła. Szczególnie zasłużonymi w opiece nad kościołem byli Józef Słapik, Kazimierz Markiewicz i Józef Karpowicz. Ze wspomnień Pani Reginy Jakubaszko: “Jak kościół był zamknięty, to było strasznie. Od razu chodzili i modlili się, a tu raptem zakryli na zamek. Oni zakryli, a ludzie zdjęli ten zamek, przyjeżdżała władza, nawet wyrzucali z kościoła. Potem kościół zaczął ciec trzeba było kryć, żeby nie Józef Karpowicz i nie Kazimierz Markiewicz, to nie wiadomo, czy mielibyśmy ten kościół. Władza zabierała kościoły na spichlerze, koniusznie”. Kazimierz Markiewicz, kiedy w końcu lat osiemdziesiątych ulżyło komunistyczne prześladowanie, przyczynił się do ponownego otwarcia kościoła. Z powojennej historii kościoła po jego ponownym otwarciu w 1988 roku: początkowo przyjeżdżał tu z kapłańską posługą ks. Tadeusz Krisztopik, któremu z czasem przyszli z pomocą księża Michalici: ks. Czesław Kustra, a potem ks. Józef Tyniec. Od 1999 r. jako proboszcz pracuje ks. Zbigniew Draguła, który oprócz kościoła parafialnego dojeżdża do czterech kaplic: Hołowiczpole (św. Kazimierza), Bojary (św. Michała Arch.), Karewicze (M.B. Nieustającej Pomocy) i Wojejkowce (Najśw. Serca Pana Jezusa).
- DODATEK – PROŚBA O POMOC W BADANIACH – teraz czekam na cud, aby uzyskać jakikolwiek kontakt z Proboszczem parafii Stare Wasiliszki księdzem Zbigniewem (w internecie nic nie ma, rodzina w Polsce kontaktu nie ma, kościół Michalitów w Polsce również pomóc nie może) – i poprosić o uzupełniające dane ze znajdujących się w parafii Stare Wasiliszki metryk parafialnych – np. z wpisu metrykalnego urodzenia mamy Czesława Niemena Wydrzyckiego – ANNY WYDRZYCKIEJ Markiewicz urodzonej jako ANNA MARKIEWICZ w Starych Wasiliszkach w roku 1897 (podstawowe pytanie – kim byli rodzice i dziadkowie ANNY WYDRZYCKIEJ ?) i ślubu jej rodziców – czy to byli Antoni (?) Markiewicz i i Anna (?) Markiewicz z domu … (?) i jakie są dane ich rodziców! – np. z kościelnego ślubu sprzed zakładanego 1897 roku (lub dane z ich metryk urodzenia!).
- Również, w badaniu powiązań rodziny słynnych postaci kultury i muzyki Czesława Niemena i Maryli Rodowicz – prosimy o dane metrykalne rodziców WŁADYSŁAWA MARKIEWICZA – z rodziny Maryli Rodowicz – Marianny “Marysi” Markiewicz z domu Szorkiń, gdzie rodzice jej męża Władysława pochodzili ze Starych Wasiliszek lub z okolic. Już wiemy, że WŁADYSŁAW MARKIEWICZ urodził się w Odessie dnia 15.11.1912 (dzień w/g Kalendarza Juliańskiego), gdzie w tym czasie przebywali w Odessie jego rodzice JAN MARKIEWICZ i Anastazja Markiewicz z domu Wirszyło (?), ale już danych metrykalnych ojca JANA MARKIEWICZA z nie ma – i nie można kontynuować dalszych badań genealogicznych i opisania historii rodzin ze Starych Wasiliszek / Wasiliszek i okolic.
- Gdyby ktokolwiek mógł pomóc, podaję swój Email adres: Tadeusz Wysocki — narodowa@narodowa.pl
- P.S. Podwójny list pocztowy polecony do ks. Zbigniewa – parafia Stare Wasiliszki z tymi prośbami o pomoc wysłałem dnia 6.10.2023 r. – mam ogromną nadzieję, że do Księdza Zbigniewa w parafii Stare Wasiliszki dojdzie, choć pierwsze uzyskane informacje od Kościoła Michalitów w Polsce (obejmującego rodzinny kościół w Starych Wasiliskach) potwierdzają aktualną niemożność kontaktu.
9. Chciałbym też udostępnić krótką notatkę z dostępnymi najstarszymi danymi metrykalnymi parafii (są generalnie do dla np. urodzeń do 1889 roku, i to poważnymi przerwami w poprzednich latach XIX wieku) – oto mieszkańcy Starych Wasiliszek z obecnie najstarszymi dostępnymi danymi – cel badania – Rodziny i osoby występujące w parafii Wasiliszki osada Stare Wasiliszki – koniec XVIII / początek XIX wieku – indeksy urodzeń z nazwiskami imionami rodziców. To potwierdzenie nazwisk, osób, w tym badanych rodzin Wydrzyckich, Markiewiczówi innych, dla tych, który w swoich genealogicznych badaniach będą poszukiwali swoich rodzinnych korzeni w tych okolicach Wschodnich Kresów.
Lata 1797-1817, parafia Stare Wasiliszki, osada Stare Wasiliszki – Rok urodzenia, imię i nazwisko, rodzice
1797 ur. Antoni Markiewicz, s. Mikołaja i Heleny
1797 ur. Helena Markiewicz c. Wawrzyńca i Krystyny
1797 ur. Jan Bohdziewicz s. Antoniego i Marianny z Grigiewicz (zapewne Grygowicz – uwaga moja)
1797 ur. Anastazja Wasiliewicz c. Piotra i Krystyny
1797 ur. Antoni Drożdża s. Józefa i Katarzyny
1797 ur. Aniela Bohdziewicz c. Antoniego i Marianny
1800 ur. Andrzej Markiewicz s. Wawrzyńca i Krystyny
1800 ur. Michał Markiewicz s. Mikołaja i Heleny
1801 ur. Anastazja Dróżdż c. Józefa i Katarzyny
1801 ur. Antonina Bohdziewicz c. Antoniego i Marianny z d. Grygowicz – tu podani jako Szlach. – Szlachetni – prawdop. Szlachta
1803 ur. Agata Leonowicz c. Szymona i Elżbiety
1803 ur. Antoni Drożdża s. Andrzeja i Anastazji
1803 ur. Maciej Markiewicz s. Mikołaja i Heleny
1803 ur. Paweł Markiewicz s. Jerzego i Anny
1804 ur. Antoni Drożdża s. Marcina i Katarzyny
1804 ur. Józef Markiewicz s. Wawrzyńca i Krystyny
1804 ur. Katarzyna Leonowicz c. Józefa i Teresy
1804 ur. Magdalena Zając c. Szymona i Marianny
1805 ur. Marianna Drożdża c. Jerzego i Zofii
1806 ur. Jerzy Markiewicz s. Mikołaja i Heleny
1806 ur. Józef Drożdża s. Józefa i Katarzyny
1806 ur. Katarzyna Markiewicz c. Wawrzyńca i Krystyny
1806 ur. Wawrzyniec Drożdża s. Andrzeja i Anastazji
1807 ur. Antoni Markiewicz s. Jerzego i Anny
1807 ur. Kazimierz Leonowicz s. Józefa i Teresy
1807 ur. Maciej Drożdża s. Jerzego i Zofii
1807 ur. Magdalena Drożdża c. Marcina i Katarzyny
1807 ur. Michał Drożdża s. Mateusza i Krystyny
1807 ur. Scholastyka Bohdziewicz c. Antoniego i Marianny (chrzestni podani jako Ur.)
1809 ur. Antoni Drożdża s. Mateusza i Krystyny
1809 ur. Kazimierz Drożdża s. Józefa i Katarzyny
1809 ur. Konstancja Markiewicz c. Mikołaja i Heleny
1809 ur. Rozalia Leonowicz c. Józefa i Teresy
1810 ur. Anna Grygowicz c. Józefa i Krystyny
1810 ur. Antoni Jan Wydrzycki s. Michała i Anny (tu podani chrzestni – Franciszek Wojdakowski i Anastazja Borysewicz)
Zanotowałem też:
1812 ur. Jan Wydzycki s. Wincentego i Ewy (ale miasto Wasiliszki)
1814 ur. Jan Wydrycki s. Michała i Anny (dalej zaścianek Stare Wasiliszki)
1815 ur. Krystyna Wydrycki c. Michała i Anny (j.w.)
—
………………………………………………………
10. Dodatek – Rodzinne osobiste wiadomości – z ostatniej chwili !! (dnia 22.08.2023)
W trakcie rozpoczęcia metrykalnych badań udało mi się dziś nawiązać osobisty kontakt z członkiem rodziny ze Starych Wasiliszek – to Pan Jerzy Markiewicz. Oto na dziś natychmiast zanotowane główne rodzinne informacje:
Pan Jerzy Markiewicz urodził się w Starych Wasiliszkach. Dom jego rodziny Markiewiczów znajdował się w Starych Wasiliszkach tuż obok domu rodziny Czesława Niemena – Wydrzyckiego, jak to on określił “sad przy sadzie”. W domu Wydrzyckich urodzili się i mieszkali trzej synowie ojca, a dziadka Czesława Niemena – Jakuba Wydrzyckiego: najstarszy Wiktor, Antoni (tata Czesława Niemena), oraz najmłodszy Józef. Tata Czesława Antoni Wydrzycki był znany lokalnie jako świetny rzemieślnik, stroiciel fortepianów, fachowiec od napraw kościelnych zegarów i osobistych zegarków, ale był również świetnym szewcem – wykonywał wysokiej jakości zimowe i inne buty, był w okolicy bardzo znany. Żona Antoniego Anna była bardzo zaradną gospodynią, prowadziła dom, lubiła muzykę, również śpiewała w kościelnym chórze.
Po wojnie Wiktor Wydrzycki, jako z synów najstarszy, pozostał na rodzinnej gospodarce w Starych Wasiliszkach, brat Antoni wyemigrował w ślad za synem Czesławem do Polski, najmłodszy brat Józef również wyjechał do Polski – jego syn grał w Polsce w muzycznym zespole Czesława Niemena.
Potwierdzają się przyczyny emigracji Czesława Niemena i jego ojca Antoniego do Polski. Były dwie główne: rodzina chciała ochronić młodego Czesława przed branką wojskową, a wzięcie 19-latka do sowieckiej armii oznaczało minimum 3-letnią bardzo ciężką i niebezpieczną wojskową służbę (wielu z niej powracało schorowanych, lub nie wracało). Czesław twierdził, że gdyby go brali do wojska, woli polską armię niż sowiecką. Tata Antoni wyemigrował do Polski ze względu na wzmacniającą się polityką sowietów wobec rolników – tworzyli kołchozy, zabierali rolnikom ziemię i część dobytku – np. rodzinie zabrali dużą stodołę i pola, generalnie likwidując rolnicze indywidualne gospodarstwa. Tata Antoni namawiał lokalnych rolników również do emigracji do Polski, zmarł w Polsce w 1964 roku, pochowany na cmentarzu w Białogardzie.
W czasie wojny Józef Wydrzycki, stryj Czesława Niemena, jako przedwojenny nauczyciel szkoły w Wasiliszkach, organizował bardzo niebezpieczne dla niego tajne korepetycje dla dzieci, po domach w Starych Wasiliszkach.
Rodzina dokładnie pamięta, że tuż przed swoją emigracją do Polski w 1958 roku Czesław Niemen wziął cywilny ślub ze swoją młodą narzeczoną Marią Klauzunik (lub Klawzunik – Pan Jerzy nie pamięta dokładnie trudnego nazwiska), żona Maria wyjechała do Polski zaraz po nim. Maria miała rodzoną siostrę o imieniu Janina, która w szkole w Wasiliszkach uczyła języka angielskiego, również Czesława i Marię.
Czesław Niemen, po wyjeździe w 1958 roku, odwiedzał Stare Wasiliszki kilka razy, rodzina pamięta, że był już w Polsce i na Białorusi bardzo znany, był bardzo serdeczny i otwarty, spotykał się z członkami rodziny, rozmawiał, dzielił się pamięcią o przeszłości, na przykład w roku 1976 Czesław Niemen odwiedził też lokalną szkołę, rozmawiał o tym z uczniami, Pan Jerzy ogromnie żałuje, że nie mógł w tym spotkaniu uczestniczyć – niestety właśnie w tym czasie miał wyznaczone zajęcia sportowe w szkolnej sali gimnastycznej. Ale wiele słyszał o tych spotkaniach od przyjaciół członków swojej rodziny.
Jeszcze takie małe wspomnienie: w 80-tych latach w odwiedziny do Polski przyjechała grupa mieszkańców ze Starych Wasiliszek i Wasiliszek. Spotkał się nimi w Białymstoku Czesław Niemen. Było tej grupie dużo przyjaciół Czesława z dzieciństwa. I do siebie do Warszawy Czesław zaprosił mojego wujka Kazimierza Markiewicza urodzonego w 1939 roku, syna Józefa Markiewicza, z naszego domu w Starych Wasiliszkach.
Na moją prośbę Pan Jerzy podał ogólne opisanie rodzinnej miejscowości i okolicy:
Z opowiadań dziadków (wychowywała go babcia) słyszał, że przedwojenne Stare Wasiliszki to była dobrze prosperująca rolnicza osada, miała kilkanaście większych gospodarstw, ziemie żyzne, uprawiano głównie żyto, pszenicę, jęczmień i grykę. Z jego dzieciństwa i młodości opowiada: koło osady były dwie małe rzeczki, jedna to Lebiodka, druga mniejsza, bez nazwy, wypływająca ze źródła odległego o około 2 kilometry, wpadająca do Lebiodki, która ostatecznie, po kilku kilometrach, wpadała do wielkiego Niemna. Niedaleko był staw porośnięty roślinami. Wokół były żyzne pola, łąki, las był oddalony o kilka kilometrów, do pobliskiego miasta Wasiliszki było około 2 kilometry dobrą drogą, gdzie mieszkańcy starych Wasiliszek udawali się na zakupy, lub w odwiedziny do rodziny i znajomych. Po lewej stronie od drogi do miasteczka Wasiliszki było widać w oddali stary cmentarz katolicki, oraz po prawej przy drodze cmentarz żydowski – babcia mówiła, że był duży, na nim wiele starych żydowskich nagrobków, niestety okrutnie zniszczony po drugiej wojnie światowej przez sowietów. Babcia opowiadała, że przedwojenny świat pobliskiego miasteczka Wasiliszki, to był świat Żydów, mieli w mieście piękną synagogę, byli bardzo religijni. Druga wojna światowa przyniosła im zagładę, było w Wasiliszkach przez hitlerowców utworzone żydowskie getto, babcia opowiadała straszne obrazy zagłady tych ludzi, sąsiadów w pobliskim miasteczku. Po wojnie, Pan Jerzy z uczniami i nauczycielami szkoły próbowali, mimo bardzo dużych kar ze strony sowieckiej administracji, opiekować się tym żydowskim cmentarzem, ale bardzo mało pozostało z tych żydowskich nagrobków.
Przedwojenny, pozarolniczy dawny świat mieszkańców Starych Wasiliszkek opierał się na lokalnym kościele. Wielu mieszkańców okolicy odwiedzających kościół korzystało przy okazji z usług rzemieślników w Starych Wasiliszkach – na przykład stryjowie Pana Jerzego byli z dziada pradziada kowalami, produkującymi też wozy konne, narzędzia rolnicze, czy podkuwający konie. Przy kościele była piękna plebania, zamieniona potem przez sowietów w wojskowy szpital i magazyn wojskowych leków.
Jeśli chodzi o świadomość tradycji rodzinnej, to została pozostawiona ona ustnie przez dziadków i pradziadów, że obie rodziny Wydrzyckich i Markiewiczów miały w poprzednich wiekach nadania szlacheckie i taki duch życia, brały udział w szlacheckich zjazdach – niestety, żadne dokumenty w rodzinie, przez XIX wiek pod zaborem rosyjskim, się nie zachowały, bo było zabronione i karane nawet ich posiadanie.
Dziękuję Panu Jerzemu Markiewiczowi za tak cenne wspomnienia.
—
Dorzucę jeszcze taką refleksję z tytułem “Stare Wasiliszki – Na Kresach Polska Wieś Rozśpiewana”, umieszczoną przeze mnie na forum PTG:
“Rzeczywiście Czesława Niemena Stare Wasiliszki to była piękna, nasza typowa polska “chata rozśpiewana”. Badam je już ponad rok i zobaczcie jak interesujące są te dane: wieś mała, według załączonych do wpisu badań E. Siemaszki i “Spisu Parafian” w 1829 roku Stare Wasiliszki liczyły 11 domów, Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego podaje, że w 1865 roku było tam 47 “dusz rewizyjnych” (czyli płacących podatki?), ok. roku 1890 było tam 10 dm. (domów, dymów?) i 136 mieszkańców, i wreszcie ten sam E. Siemaszko podaje, że tuz przed wojną (ok. 1935 r.) Stare Wasiliszki liczyły 25 domów i 150 mieszkańców (ciekawe socjologiczne spostrzeżenie – o wiele mniej na 1 dom mieszkańców niż w 1890 roku, ale tu mogę się mylić, mogło być liczone inaczej?). Dwie rodziny na skraju wsi obok siebie – Wydrzyccy gł. w XIX wieku z dziada pradziada rzemieślnicy od napraw wszelakich, a obok Markiewicze gł. w XIX wieku z dziada pradziada kowale, kołodzieje – jak to określił E. Siemaszko w spisie parafian z 1829 roku były to osoby nie obciążone pańszczyzną, ludzie “wolni”.
I wyobraźcie sobie ta mała wieś miała od wieków swój RK Kościół początkowo drewniany, po jego pożodze – na pocz. XX wieku wybudowano tam duży, piękny dwu wieżowy kościół murowany. I ta muzyka wszędzie. W podanej we wpisie linii Czesława Niemena jego tata Antoni Wydrzycki (ur. w 1896 r.) był znakomitym rzemieślnikiem, fachowcem od napraw kościelnych organów, fortepianów, zegarów, i innych instrumentów muzycznych, grał na nich, a w podanej linii najbliższego sąsiada Jerzego Markiewicza brat jego dziadka znanego lokalnie kowala i kołodzieja Józefa Markiewicza – Antoni Markiewicz (ur. w tym samym 1896 r., i to samo imię!) też grał na różnych instrumentach muzycznych, głównie na trąbce – był przed wojną “szefem lokalnej orkiestry dętej”, no i od dawien dawna chór kościelny był zawsze z głosami lokalnych mieszkanek i mieszkańców – a więc Stare Wasiliszki – niezwykła “polska chata rozśpiewana”, możemy dziś tylko sobie wyobrazić jak brzmiał na Polskich Kresach ten Polski Chór Kościelny!”
—
—
Zbliżamy się do zakończenia części 2-giej opisania źródeł życia przyjaciela Czesława Niemena – pożegnajmy się piosenką ‘Wiem, że nie wrócisz’, napisaną przez niego w 1963 roku (przypominam – do Polski, finalnie do Gdańska, przyjechał w roku 1958), gdzie zaśpiewał ją po raz pierwszy w gdańskim muzycznym klubie “Non Stop” (organizator Franciszek Walicki, gospodarz klubu Krzysztof Klenczon – potem “Czerwone Gitary”, przez klub przewinęli się tacy młodzi wykonawcy jak Helena Majdaniec, Kasia Sobczyk, Karin Stanek, Michał Burano, Ada Rusowicz, i inni wykonawcy, inne zespoły wielkiego wybuchu wyzwolonej muzyki polskiego big-bitu): https://www.youtube.com/watch?v=VU1rHwaEf5Y
==
W części 3-ciej opracowania, przypominam, podane będą:
>> Wyniki dalszych prac w opisaniu genealogii i historii rodziny CZESŁAWA NIEMENA, jego dalszych przodków, rodzinnych tradycji, opisu ich życia, cech charakteru, lokalnych obyczajów i historycznych zdarzeń. To wszystko pozostało w ich potomkach, w bliższej i dalszej rodzinie Czesława Niemena, “w genach i we krwi rodzinnej” – ale również, poprzez jego muzykę, i w duszach naszych.
—
—
Na załączonej fotografii do eksponatu w portalu Narodowa GA.PA – rodzinny kościół Czesława – Stare Wasiliszki koło Grodna i Liwy, obecnie Białoruś – źródło tej i innych fotografii oraz grafik: Open Polska Wikipedia
Na drugiej fotografii – wpis kościelnego chrztu Czesława Niemena! Skan tej bezcennej pamiątki przesłał do portalu Narodowa GA.PA dnia 8 grudnia 2023 roku Pan Jan Edward Czachor – człowiek niezwykły – Prezes Stowarzyszenia Pamięci Czesława Niemena w Świebodzinie, inicjator powstania pomnika – ławeczki Czesława Niemena w Świebodzinie, autor książki “Czesław Niemen w Świebodzinie” – ogromne podziękowania za ten dokument! http://www.przewodniklubuski.pl/1_25_jan-czachor.html
Ciekawa rodzinna informacja dotycząca tego wpisu chrztu: Widać na nim, iż rodzicami chrzestnymi byli Józef Wydrzycki i Janina Markiewiczowa. A więc to był stryj Czesława Niemena, oraz kim była Janina Markiewiczowa – Markiewicz? Sprawę tę wyjaśnił Pan Jerzy Markiewicz (autor zamieszczonych wspomnień) – była to dla Pana Jerzego “Ciocia Jania, pamiętam ją dobrze, była bardzo dobrą Ciocią, bardzo pracowita, miała 5-cioro dzieci, dwoje z nich teraz mieszka w Polsce w Ożarowie. Ciocia Janina to była o ile pamiętam jedna z żon braci Anny mamy Czesława Niemena“.
Trzecia fotografia w albumie wpisu to opis rodzin w Starych Wasiliszkach z 1829 roku! – opracowany przez Pana Eugeniusza Siemaszko (nieżyjący już lokalny badacz historii rodzin ze Starych Wasiliszek) – otrzymany od rodziny Pana Jerzego Markiewicza, w tym od jego kuzyna “Witka” – dziękuję! To spis rodzin przy zmianie proboszcza parafii kościoła Stare Wasiliszki w roku 1829, oraz notatki o stanie rodzin w parafii przed Drugą Wojną Światową). Ten bezcenny dokument pozwala kontynuować badania genealogii i historii rodzin ze Starych Wasiliszek.
I wreszcie czwarta fotografia w albumie wpisu to pamiątka niezwykła – własnoręczny rysunek Czesława Niemena przedstawiający jego pierwszą szkolną miłość i pierwszą żonę – Marię “Maruszkę” Klauzunik, który to rysunek tak bardzo jego “Maruszkę” chwycił w ich młodości w Starych Wasiliszkach za serce.
==
Wpis prowadzi: przyjaciel Czesława Niemena z czasów Klubu Muzycznego i Jazzowego “Maxim” w Warszawie – Tadeusz ‘Max’ Wysocki
Wpis dnia 22.08.2023, ostatnia wersja opracowania dnia 14.01.2024 (jest o nowe odkrycia ciągle aktualizowana) Portal Narodowa GA.PA www.narodowa.pl https://narodowa.pl
Genealogiczne opracowanie przy pomocy Sympatyków i Członków Forum PTG – Polskiego Towarzystwa Genealogicznego:
- Arek_Bereza – podane pierwsze linki rodziny Czesława Niemena i parafii Stare Wasiliszki
- Białas_Małgorzata – podane linki rodziny Czesława Niemena i jego mamy Anny Wydrzyckiej – Markiewicz
- Hubert hniew – podane pierwsze linki dotyczące rodziny Markiewicz i historii członków rodziny Maryli Rodowicz.
- Sroczyński_Włodzimierz – podany pierwszy link dotyczący członków rodziny Wydrzyckich w Polsce
- Żegota_Jan – podane linki dotyczące członków rodziny Markiewicz w Starych Wasiliszkach
…..
—
Źródła wszelkich materiałów i informacji zawartych w tym wpisie: Otwarta baza genealogiczna Geneteka PTG Polskiego Towarzystwa Genealogicznego www.genealodzy.pl, inne źródła otwartych informacji w Internecie, oraz informacje otrzymane od ludzi dobrego serca w sprawie historii rodziny Czesława Niemena.
===============================
Dla zainteresowanych – w badaniu Portalu Narodowa GA.PA dodatkowe serdeczne wywody genealogiczne związane z tym rejonem dawnych Polskich Kresów i rodziną Czesława Niemena:
1. Genealogia i Historia Rodziny mamy Czesława Niemena – Anny Wydrzyckiej z domu Markiewicz ze Starych Wasiliszek:
Przeszłość i Pamięć Genealogia Rodziny Mamy Czesława Niemena – Anny Wydrzyckiej
2. Genealogia pierwszej miłości i żony Czesława Niemena – Marii Wydrzyckiej z domu Klauzunik:
3. Genealogia rodziny Jerzego Markiewicza – najlepszych sąsiadów rodzinnego domu Czesława Niemena w Starych Wasiliszkach:
Genealogia Rodziny – Jerzy Markiewicz – rodzinny dom Stare Wasiliszki
4. Genealogia rodziny Maryli Rodowicz – genealogiczna linia członka jej rodziny Władysława Markiewicza, którego rodzinny dom to Stare Wasiliszki / Wasiliszki:
Genealogia rodziny Maryli Rodowicz linia Władysława Markiewicza rodzinny dom Stare Wasiliszki
