Czesław Niemen – Genealogia i Historia Rodzinnego Domu Na Kresach – ,,Źródła Niezwykłego Głosu” – plus punkt końcowy wpisu – Muzoteka Czesława Niemena ,,Od Orfeo Negro do Terra Deflorata”
Wstęp – do wszystkich czytających:
Czy warto zajmować się genealogią, czyli badaniem historii każdej rodziny? Tak, genealogia to jest pamięć o rodzicach, dziadkach, przodkach, którzy dali nam życie, a którzy wymagają przypomnienia o nich, z szacunku dla nich i dla samego siebie. Tak jak traktujesz pamięć o rodzinie, traktujesz świat cały. Genealogia jest źródłem wiedzy o człowieku, jego korzeniach, jego małych ojczyznach, gdzie przyroda, pierwsze miłości i zauroczenia – tu podana na przykładzie genealogii Czesława Niemena.
Genealogia stała się pasją wielu osób, jak najcenniejsza aura. Jeśli chciałabyś/chciałbyś do nich dołączyć, a nie wiesz jak zacząć, skorzystaj z pomocy innych podanych na ich internetowych stronach, tu ze specjalnego wirtualnego poradnika strony Narodowa.pl. Jest napisany prosto i jasno. Przedstawia proces badania historii rodziny na przykładzie odkrywania genealogii genialnego jazzowego pianisty Mieczysława Kosza:
Nie musisz wyników swojej pracy koniecznie publikować (choć jest to mile widziane), możesz to zrobić tylko dla siebie i swojej rodziny – zgodnie z mottem strony Narodowa.pl pamiętaj: RODZINNA PAMIĘĆ NIE UMIERA NIGDY.
—
—
,,Czesław Niemen – Źródła Niezwykłego Głosu” – muzyka, która łączy ludzi i pokolenia
Czemu, Cieniu, odjeżdżasz, ręce złamawszy na pancerz,
Przy pochodniach, co skrami grają około twoich kolan? –
Miecz wawrzynem zielony i gromnic płakaniem dziś polan,
Rwie się sokół i koń twój podrywa stopę jak tancerz…
Bema Pamięci Rapsod Żałobny…, Cyprian Kamil Norwid (twórca romantyczny) – Czesław Niemen, pieśń:
https://www.youtube.com/watch?v=Ihm-45KYrgc
—
Część I. GENEALOGIA I HISTORIA RODZINEGO DOMU CZESŁAWA NIEMENA
DOM RODZINNY CZESŁAWA NIEMENA MAŁA OJCZYZNA STARE WASILISZKI – Wstępne Opisanie Wraz z Muzyczną i Wirtualną Podróżą
Stare Wasiliszki koło Grodna, nad rzeką Lebiodką, położone u naszego sąsiada Białorusi. Dom rodzinny Czesława Niemena znajdował się na skraju tej historycznie bardzo starej osady, tuż koło lokalnego miasta Wasiliszki, wśród żyznych pól, łąk, przydomowych sadów. Wspomina się, że kiedy Czesław, w powojennych latach, odwiedził po raz pierwszy po wyjeździe do Polski miejsce swojego dzieciństwa i młodości, wziął ze sobą filmową kamerę i nakręcił film o swoim rodzinnym domu i Starych Wasiliszkach – zastał dom zaniedbany, zarosły przydomowy sad i okoliczny staw, opuszczone inne domy, zamknięty rodzinny kościół, okolice z dawnymi gospodarstwami, które zamieniły się w kołchozy – po powrocie do Polski, z bólu pamięci o krainie dzieciństwa, ten film zniszczył.
Oto spojrzenie na miejsce urodzenia, dzieciństwa i młodości Czesława Niemena z Google Maps z funkcjami + – można po tym miejscu na planecie wędrować wyobraźnią po lokalnych drożynach i pobliskich miejscowościach:
https://www.google.pl/maps/@53.7667346,24.8403742,2330m/data=!3m1!1e3?entry=ttu
Inna współczesna baza Google Street View – jesteśmy w Starych Wasiliszkach w Białorusi, na drodze wiodącej ku kościołowi z czerwonej cegły, widać po lewej stronie jako pierwszy rodzinny dom Czesława Niemena – z równoczesnym zaproszeniem strzałkami < do zwiedzania tego domu teraz jako skromne muzeum ku pamięci Czesława Niemena. Dom następny to stara kuźnia i rodzinny dom Jerzego Markiewicza, odnalezionego w Polsce jesienią 2023 roku, autora części wspomnień umieszczonych w tym wpisie:
To jest przyjacielski serdeczny wpis pamięci z mottem, którym jest pieśń Czesława Niemena “Czas Jak Rzeka”, z jego rzeką Niemnem, z jego przesłaniem, że wszystko w naszym życiu upływa jak pamięci rzeka, a przecież wypływa ze źródła życia każdego człowieka, jakim jest dom rodzinny i dzieciństwo:
https://www.youtube.com/watch?v=DOWPy1AWKMM
I na początek spotkania z niezwykłą krainą przodków tego niezwykłego twórcy, oto film z jego muzyką, jego wielką tęsknotą za krainą dzieciństwa, młodości i rodzinnym domem, z pieśnią “Coś co kocham najwięcej“:
Historia rodzinnego domu Czesława Niemena – oto film – reportaż, opowiadający o tym, jak począwszy od 2005 roku (rok wcześniej odszedł z tego świata Czesław Niemen), mieszkańcy Starych Wasiliszek, w tym sąsiedzi członkowie rodziny Markiewicz, przyjaciele, ksiądz proboszcz Zbigniew Draguła, i inni cudowni ludzie uratowali przed kompletnym unicestwieniem rodzinny dom Czesława Niemena, pomagając tam stworzyć małe muzeum ku czci i pamięci Czesława Niemena – to piękne wspomnienie o pięknych ludziach:
—
—
GENEALOGIA RODZINY – zacznijmy od cierpliwie budowanego drzewa genealogicznego rodziny Czesława Niemena – wpis prowadzi, we współpracy z Forum PTG Polskiego Towarzystwa Genealogicznego – Eugeniusz Chmielewski:
Absolutna nowość w badaniach genealogicznych! – DRZEWA GENEALOGICZNE INNYCH RODZIN POWIĄZANYCH Z RODZINĄ CZESŁAWA NIEMENA ZE STARYCH WASILISZEK I OKOLIC TYCH TERENÓW KRESÓW, podane pod tymi linkami:
I. Link:
II.
—
GENEALOGIA CZESŁAWA NIEMENA W BADANIACH METRYKALNYCH:
Część pierwsza – genealogiczny wywód bazowy po linii miecza i kądzieli (podstawa: uratowane w archiwach metryki urodzeń i małżeństw parafii Stare Wasiliszki – internetowe indeksy i linki – dostępne tylko Urodzeń: do 1889 r., Małżeństw: do 1890 r.).
1. CZESŁAW Juliusz WYDRZYCKI – NIEMEN – urodził się tuż przed wybuchem 2-giej wojny światowej – dnia 16 lutego 1939 roku (był to czwartek) w Starych Wasiliszkach, Polska, zmarł 17 stycznia 2004 roku (sobota) w Warszawie.
Skrót:
Ojciec Czesława
Antoni Wydrzycki
syn Jakuba (16.07.1864 – ) i Elżbiety z domu Lipińskiej
Rozwinięcie:
2. Ojcem Czesława Niemena był ANTONI WYDRZYCKI, urodzony w 1896 r. w tych Starych Wasiliszkach, Rosja, zmarł w 1960 r. w Polsce – w Białogardzie. W Starych Wasiliszkach miał brata Wiktora (ur. w roku 1894) , Józefa (ur. ok. roku 1910), oraz siostrę – ostatnio odkrytą przeze mnie informacją jest potwierdzenie z metrykalnymi indeksami parafii, iż w roku 1889 w rodzinie Wydrzyckich urodziło się jako pierwsze dziecko córeczka Helena (tu na dziś brak dostępu do informacji metrykalnej o jej zgonie – uratowane i opublikowane księgi zgonów parafii Wasiliszki tego nie obejmują) – oto dla pamięci rodzinnej wpis z genealogicznymi indeksami o urodzeniu Heleny Wydrzyckiej – z podaniem pod “i” dokładnej daty urodzenia: 1.06.1889, oraz na końcu przekierowanie do skanu z ksiąg metrykalnych kościoła w Wasiliszkach:
| 1889 | 225 | Helena | Wydrzycka | Jakub | Elżbieta | Lipińska | Wasiliszki | Stare Wasiliszki |     |
3. Matką Czesława Niemena była ANNA WYDRZYCKA z domu MARKIEWICZ (niektóre źródła błędnie podają jako Markowska), urodzona w 1897 r. w starych Wasiliszkach, Rosja, zmarła w 1986 r. w Polsce – w Białogardzie. Mama Anna Wydrzycka z domu Markiewicz (wedle wspomnienia rodzonej siostry Czesława Niemena Jadwigi Wydrzyckiej) miała 4-ech braci: Antoniego, Józefa, Kazimierza i Michała Markiewiczów – do dalszego sprawdzenia i opisania podstaw genealogii i historii całej rodziny matki Anny Wydrzyckiej Markiewicz – jeśli dane będą możliwe do odkrycia będzie podawana w osobnym wpisie na stronie Narodowa.pl : https://narodowa.pl/exhibits/genealogia-rodziny-mamy-czeslawa-niemena-anny-wydrzyckiej/
Siostrą Czesława Niemena była JADWIGA WYDRZYCKA – ur. w r. 1929 w Starych Wasiliszkach, Polska, zmarła w r. 2020 w Polsce, jej grób na cmentarzu w Kołobrzegu: https://www.ecmentarze.pl/cmentarz/kolobrzeg/grave/detail/3851571
Z rodzinnych notatek Kuby, wnuka Stefana Tumanowicza (przesłane do forum PTG 01/2024): “Jadwiga Bortkiewicz, z domu Wydrzycka – siostra Niemena. Mąż Kazimierz Bortkiewicz (12.05.1927, Golginiszki – 27.11.2012, Kołobrzeg). Siostra Kazimierza – Janina Tumanowicz (12.04.1913, Golginiszki – 24.02.2009, Białogard) z domu Bortkiewicz. Matka Stefana. Od Starych Wasiliszek do Golginiszek jest całe 160km. Jadwiga (siostra Niemena) poznała swojego męża (Kazimierza) przez przypadek. Jej ojciec (Antoni Wydrzycki) naprawiał pianino siostry Kazimierza – Bronisławy Bortkiewicz, po mężu Sablińskiej (27 Maj 1919, Golginiszki – 02.05.2011, Szczecin) – już w Białogardzie, gdzie trafiło wielu zza dzisiejszej wschodniej granicy. Podobno sam Antoni nie był muzykalny, ale znał się na instrumentach… to tyle z opowieści dziadka Stefana Tumanowicza”.
—
Oboje rodzice Antoni i Anna przekazali młodemu Czesławowi bogate tradycje muzyczne. Tata Antoni Wydrzycki miał świetny słuch muzyczny, silny głos, śpiewał w kościelnym chórze, ale przede wszystkim był profesjonalnym stroicielem fortepianów, w domu zawsze było pianino (jak wspominała siostra Czesława Niemena Jadwiga Wydrzycka, przy tym pianinie zawsze zbierał się na próby lokalny chór) , wiele innych instrumentów muzycznych, podobno też czarny patefon-gramofon walizkowy na korbkę (do wyjaśnienia – płyty z jaką muzyką, to ważne, próbuję teraz dociec), naprawiał, konserwował inne różnorakie instrumenty domowe, kościelne organy, kościelne i dworskie zegary, potrafił wykonywać nawet drobne elementy ubrania, organizował grupowe prace w Wasiliszkach i w pobliskich miejscowościach – w kategorii współczesnych nam ekonomicznych pojęć można go określić jako dyrektora i właściciela lokalnej firmy prowadzącej rzemieślniczą działalność. Mama Czesława Niemena Anna Wydrzycka z domu Markiewicz, również ze Starych Wasiliszek, lubiła bardzo muzykę, również śpiewała w kościelnym chórze.
Młody Czesław – przez rówieśników nazywany “Czesio” – równie pięknie śpiewał w szkolnym i kościelnym chórze, występował w szkole, śpiewając lokalne pieśni (również starej kultury i muzyki białoruskiej, ukraińskiej i rosyjskiej), występował w okolicznych miejscowościach, wspomina się, że uczył innych rówieśników śpiewać różne piosenki (ciekawe, że również neapolitańskie, zapewne słuchane przez Czesia z płyt na czarnym domowym gramofonie na korbkę), grał na organach w lokalnym kościele w Starych Wasiliszkach, na domowym bajanie (miejscowa odmiana akordeonu), potrafił grać na innych muzycznych instrumentach, w tym oczywiście na pianinie, które w domu było zawsze. Rodzice skierowali go do szkoły muzycznej w pobliskim Grodnie (instrument – fortepian, szkoły nie ukończył ze względu na swoją muzyczną indywidualność). Lubił też fotografować, pięknie rysował – w załączeniu w fotograficznym albumie wpisu jeden z jego rysunków poświęcony jego wielkiej szkolnej miłości i pierwszej żonie Marii ‘Maruszce’ Klauzunik Wydrzyckiej.
Rodzinny dom jego rodziny Wydrzyckich w Starych Wasiliszkach znajdował się tuż obok domu rodziny Markiewiczów (linia genealogiczna Pana Jerzego Markiewicza), tu nota dodatkowa (2.02.2024) – Pan Jerzy Markiewicz, sąsiad rodziny Czesława Niemena, prócz uratowanych rodzinnych dokumentów, które przywiózł z rodziną do Polski (w 2020 r.), przesłał do Narodowa.pl również kilka dodatkowych słów na temat przyjaciół rodziny Czesława Niemena z czasów dzieciństwa i młodości w Starych Wasiliszkach: “Takie wspomnienie: w 80-tych latach w odwiedziny do Polski przyjechała grupa mieszkańców ze Starych Wasiliszek. Spotkał się nimi w Białymstoku Czesław Niemen. Było tej grupie dużo przyjaciół Czesława z dzieciństwa w Starych Wasiliszkach. I do siebie do Warszawy Czesław zaprosił mojego wujka Kazimierza Markiewicza urodzonego w 1930 roku, syna Józefa Markiewicza, z naszego domu w Starych Wasiliszkach.”
—
Dalsza genealogiczna linia rodziny Czesława Niemena – po mieczu (w linii męskiej). W chwili obecnej najważniejsze nazwiska krewnych i powinowatych, oraz miejsc ich zamieszkania/pochodzenia podawane są jako wytłuszczone.
4. Dziadkiem Czesława Niemena był JAKUB WYDRZYCKI, urodzony 16.07.1864 r., odnaleziony akt chrztu z metrykalnych ksiąg kościoła w Starych Wasiliszkach, skan (akt 267):
https://www.familysearch.org/ark:/61903 … cat=741904
Z uwag Władysława Morozika (22.12.2024): Pominięto córkę Jakuba Wydrzyckiego i Elżbiety z Lipińskich Monikę ur. 1901 r. w Starych Wasiliszkach.
(od Admina strony: Dziękujemy za cenną uzupełniającą informację, tych danych i odpowiedniej metryki nie mogliśmy przedstawić, ponieważ indeksy – czyli dostęp do ksiąg metrykalnych mamy na razie tylko do 1889 roku, z nadzieją czekamy na dalsze lata).
5. Babcią Czesława Niemena była ELŻBIETA WYDRZYCKA z domu Lipińska, ur. ok. roku 1859 w pobliskiej Lebiodce. Rodzicami Elżbiety byli Antoni Lipiński i Janina Lipińska z domu Bułhak. Ich dom rodzinny to ta sama Lebiodka.
Z notatek Krzysztofa Kochnowicza (22.12.2024): Mam inne dane dotyczące domu Antoniego Lipińskiego. Być może Lebiodka dotyczyła domu rodzinnego Janiny Lipińskiej z domu Bułhak. Dom Antoniego Lipińskiego to Poddubicze.
(Od Admina strony: Bardzo dziękujemy za tę informację, ona wzbogaca ten wpis genealogicznej pamięci, kieruje do miejscowości Poddubicze, i może pozwolić innym osobom mającym rodzinne korzenie z tej części Kresów wzbogacić swoje genealogiczne badania – To jest wielkie marzenie autora tego wpisu i przyjaciół genealogów – niech każde tego typu badanie łączy ludzi, ich dobre serca i najlepsze rodzinne wspomnienia).
—
Dziadek Jakub Wydrzycki wybudował w 1918 roku, dla synów Wiktora i Antoniego (syn Józef był młodszy, jeszcze chodził do szkoły) nowy dom w Starych Wasiliszkach – jak wspominał sąsiad ze Starych Wasiliszek “dla Antona Wydrzycka połowa doma i dla Wiktora Wydrzycka połowa doma“. Dom ten stoi w Starych Wasiliszkach do dziś, uratowany przed zniszczeniem i zapomnieniem – dziś jest tam “Dom Muzeum Pamięci” ku czci Czesława Niemena.
Dziadek Jakub Wydrzycki był też wspominany przez mieszkańców Starych Wasiliszek, Wasiliszek i parafię kościoła Starych Wasiliszek jako bardzo zasłużony w pomocy przy budowie nowego, murowanego kościoła w Starych Wasiliszkach w pierwszych latach XX wieku, pamiątkowa tabliczka o nim jest umieszczona do dziś na zewnętrznej ścianie kościoła.
Polska genealogiczna baza PTG Geneteka – potwierdzenie – wpis – ślub Jakuba Wydrzyckiego i Anny Lipińskiej w 1888 roku, RK parafia Stare Wasiliszki:
| 1888 | 91 | Jakub | Wydzrzycki | Michał, Konstancja Markiewicz | Elżbieta | Lipińska | Antoni, Julia Bułhak ? | Wasiliszki | |
Uwagi: Przy nazwisku Jakuba jest błąd, oczywiście prawidłowe to Wydrzycki. Zgodnie z dodatkowymi informacjami pod “i” – miejscem zamieszkania Jakuba były Stare Wasiliszki, natomiast Elżbiety były pobliska miejscowość Lebiodka.
—
6. Pradziadkiem Czesława Niemena był MICHAŁ WYDRZYCKI, ur. w roku 1818 w Starych Wasiliszkach
– pełna data urodzenia 20.09.1818 r. – Wpis Księgi Urodzeń Parafii Wasiliszki rok. 1818: “Michał syn Michała i Anny Wydrzyckich, Poddanych, Imię Chrzczącego Józef Sierkucki, Imiona Trzymających Józef Leonowicz i Anna Markiewiczowa” – czyli Anna z małżonka Markiewicz.
Rodzicami Pradziadka Michała Wydrzyckiego z aktu ślubu – rok 1809 – byli Michał Wydrzycki i Anna Wydrzycka z domu Walukiewicz.
7. Prababcią Czesława Niemena była KONSTANCJA WYDRZYCKA z domu Markiewicz, ur. w ok. roku 1818 (szczegółowe dane do potwierdzenia w dalszych badaniach)
Rodzicami prababci Konstancji byli Maciej Markiewicz oraz Anna Markiewicz z domu Garbin.
Młodzi Michał Wydrzycki i Konstancja Markiewicz – zgodnie z zapisem metrykalnym ślubów parafii Wasiliszki z roku 1841 oboje mieli po 23 lata. Zapis ten podaje bardzo interesującą dodatkową informację – pradziadek Michał Wydrzycki podany jest w tym zapisie metrykalnym jako “Sław.” = “Sławetny” – a mogło to oznaczać, zgodnie z zasadami wpisów metrykalnych w tym okresie, iż określany został jako “Mieszczanin” i/lub “Sławetny Rzemieślnik” – to oznaczało znaczne poważanie w lokalnej społeczności.
Polska Geneteka – potwierdzenie – wpis – Ślub Michała i Anny w 1841 roku:
| 1841 | 52 | Michał | Wydrzycki | Michał, Anna Walukiewicz | Konstancja | Markiewicz | Maciej, Anna Garbina | Wasiliszki | |
—
Nota bieżąca otrzymana od Bożeny (forum) – do opracowania w wersji poszerzonej:
Rodzeństwo Jakuba Wydrzyckiego (dziadek Czesława Niemena) – dzieci Michała Wydrzyckiego i Konstancji Markiewicz. 5 jest w Genetece urodzenia
https://geneteka.genealodzy.pl/index.ph … rdertable=
oraz 2 zgony dzieci
https://geneteka.genealodzy.pl/index.ph … rdertable=
i 3 śluby (Katarzyna, Michalina i Wiktoria)
https://geneteka.genealodzy.pl/index.ph … rdertable=
W/w Michalina ur 11.IX.1860r. (akt 253)
https://www.familysearch.org/ark:/61903 … cat=741904
—
8. Prapradziadkiem Czesława Niemena był MICHAŁ WYDRZYCKI, urodzony ok. roku 1770 (udokumentowane podanym tu zapisem z jego ślubu z 1809 roku).
9. Praprababcią Czesława Niemena była ANNA WYDRZYCKA z domu Walukiewicz, ur. około roku 1790 (uwaga jak wyżej) (była drugą żoną Prapradziadka Michała Wydrzyckiego).
W pierwszym ślubie Michała Wydrzyckiego – Michał Wydrzycki i Anna Grygowicz – zapis metrykalny ślubów parafii Wasiliszki z roku 1809. Zapis ten niestety nie podaje ich wieku i miejsca zamieszkania, natomiast podaje, że świadkami ślubu (a więc bliskimi osobami rodziny) byli Jerzy Dróżdż oraz Jan Bohdziewicz. Dokument ślubu podał i podpisał: Ks. Franciszek Kuczewski, Pleban Wasiliski (dokładnie jak z tego zapisu)
Polska Geneteka – potwierdzenie – wpis – Ślub Michała i Anny z domu Grygowicz w 1809 roku – parafia Wasiliszki:
| 1809 | 6 | Michał | Wydrzycki | Anna | Grygowicz | Wasiliszki | |
—
Dzieci Michała Wydrzyckiego – na dziś możemy zanotować m.in.
I. Z żoną Anną Wydrzycką z d. Grygowicz:
1. Antoni Jan Wydrzycki – ur. 1810 r. , chrzestni Franciszek Wojdakowski i Anastazja Borysewicz
2. Jan Wydrzycki – ur. 1814 r.
3. Krystyna Wydrzycka – ur. 1815 r.
Matka Anna Wydrzycka z d. Grygowicz zmarła ok. 1815 roku, być może w połogu (tego wpisu Geneteka nie obejmuje).
II. Z drugą żoną Anną Wydrzycką – ale z domu Walukiewicz: – wpis ślubu:
| Rok | Akt | Imię | Nazwisko | Rodzice | Imię | Nazwisko | Rodzice | Parafia | Uwagi |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1815 | 16 | Michał | Wydrycki | Anna | Walukiewicz | Wasiliszki | |
uwagi: dokładna data ślubu: 28.02.1815 r., w zapisaniu nazwiska pana młodego nastąpił błąd – podano Wydrycki zamiast Wydrzycki, łączy się węzłem małżeńskim wdowca i pannę, świadkami na ślubie byli Wawrzyniec Markiewicz i Maciej Markiewicz.
Dzieci:
4. MICHAŁ WYDRZYCKI– ur. 1818 r.- pełna data urodzenia 20.09.1818 r. – Wpis Księgi Urodzeń Parafii Wasiliszki rok. 1818: “Michał syn Michała i Anny Wydrzyckich, Poddanych, Imię Chrzczącego Józef Sierkucki, Imiona Trzymających Józef Leonowicz i Anna Markiewiczowa” – czyli Anna Markiewicz.
5. Wincenty Wydrzycki – ur. 1824 r.
6. Anna Wydrzycka – ur. 1828 r.
7. Katarzyna Wydrzycka – ur. 1831 r.
—
10. Dalsze ślady ewentualnych przodków – parafia Wasiliszki i tereny okoliczne (w badaniu powiązań rodzinnych, czekamy na dostęp do rodzinnych zapisów):
# JAN WYDRYCKI (aka WYDRZYCKI), ur. około roku 1760 (uwaga jak wyżej)
# PIOTR WYDRYCKI (aka WYDRZYCKI), ur. około roku 1765 (uwaga jak wyżej)
# PAWEŁ WYDRYCKI (aka WYDRZYCKI), ur. około roku 1730 (uwaga jak wyżej)
—
Inne dokumenty – do zanotowania ewentualnych powiązań rodzinnych: – z linii rodziny Markiewicz – najbliższych sąsiadów i przyjaciół w Starych Wasiliszkach, która była powiązana z rodziną Wydrzyckich:
Z załączonego aktu chrztu 1730 rok rzymsko-katolicki kościół Wasiliszki (obecnie Stare Wasiliszki) – tłumaczenie z bardzo niewyraźnego wpisu po łacinie nr 35: “…dnia 16 bm. [tj. lipca] ochrzciłem Mar{iannę}* [?], ojca Wawrzyńca Markiewicza i Maria{nny}, ślub[nych] małż[onków] ze wsi parafialnej. Chrz[estni]: K{rzysz}tof Szwiło i Marianna K{…}kowa [?]; wszyscy tutejsi parafianie.
# stad możliwy kuzyn WAWRZYNIEC (łac. Laurenty) MARKIEWICZ, ur. około roku 1700 (z gałęzi rodziny Markiewicz, uwaga jak wyżej)
# Innym genealogicznym śladem jest informacja od badacza genealogicznych dziejów Starych Wasiliszek (Wasiliszek) Pana Eugeniusza Siemaszko, którego zachowane przez rodzinę Markiewicz notatki-list do rodziny z 2019 roku (jest umieszczony we wpisie z genealogią Pana Jerzego Markiewicza) podają, że synem Wawrzyńca Markiewicza był również Michał Markiewicz, oraz, że jak to określił ,,…była też rodzina Markiewiczów w naszej parafii o wywodzie szlacheckim. Owszem dokumenty wspominają o takiej rodzinie ale może innym razem Pani prześlę”. Niestety, kontaktu z Panem Eugeniuszem Siemaszko, mimo wielomiesięcznych prób, nawiązać mi się nie udało.
—
# 14.11.2024 – Kolejny genealogiczny ślad – materiał do dalszych badań: Nasz kolega genealog Jan Żegota uzyskał w archiwum grodzieńskim następujący materiał, oto jego informacje:
Zdobyłem (za opłatą) zdjęcia spisu parafii Wasiliszki z 1856 roku. Jest to jeden z ostatnio (1.11) dodanych przez Stowarzyszenie Rodów Grodzieńskich spisów ludności. Generalnie w przypadku znajdowania nowych przodków (zarówno moich, jak i Niemena) jest mniej przydatny, gdyż rok 1856 jest dość późny i nie ma niczego nowego w stosunku do tego, co w jest metrykach, jednakże pozwala tworzyć ciekawe statystyki i dalsze analizy. Osobiście jestem miłośnikiem tego typu statystyk genealogicznych różnego typu. Pozwoliłem sobie wypisać głowy rodzin w St. Wasiliszkach z 1856 roku:
Michał Wydrzycki (39 lat, przodek Niemena)
Andrzej Markiewicz (70 lat),
Józef Grygorowicz (82 lata)
Michał Markiewicz (65 lat)
Onufry Mioduszewski (24 lata)
Antoni Markiewicz (34 lata) wraz z bratem Ignacym (24 lata, przodek Niemena)
Michał Leonowicz (43 lata)
Mateusz Markiewicz (67 lat)
Jan Jakubaszko (67 lat)
Antoni Drożdża (67 lat)
Karol Markiewicz (64 lata)
Paweł Markiewicz (66 lat, przodek Niemena)
Konstancja Markiewiczowa (41).”
—
Dalsze badania trwają.
===============================================================================================
Część II. STARE WASILISZKI RODOWE SIEDLISKO CZESŁAWA NIEMENA – Mała Ojczyzna – opisanie
Dwa dodatkowe internetowe linki, dla potwierdzenia prawidłowej lokalizacji i kilku słów o historii tego miejsca, z Wikipedią, o Starych Wasiliszkach i pierwszego opisania: https://pl.wikipedia.org/wiki/Stare_Wasiliszki
Rodzinny dom stał na skraju wsi-osady-zaścianka Stare Wasiliszki – dom ten przetrwał zawieruchy czasu, jest odrestaurowany – obecnie, jak wymieniono wcześniej, jest tam Dom-Muzeum im. Czesława Niemena, tu znajdziemy pierwsze opisanie w necie: https://pl.wikipedia.org/wiki/Muzeum_Czes%C5%82awa_Niemena_w_Starych_Wasiliszkach
—
A więc Stare Wasiliszki to bardzo stara lokalna osada, powstała przed założeniem miasta Wasiliszki, w I Rzeczpospolitej był to Powiat Lidzki, w składzie województwa wileńskiego Wielkiego Księstwa Litewskiego Rzeczypospolitej Obojga Narodów – od 1569 roku. Wieś Stare Wasiliszki znana jest od XV wieku. W 1489 roku na rozkaz księcia Wielkiego Księstwa Litewskiego i Korony Polskiej Kazimierza Jagiellończyka został wybudowany drewniany kościół św. apostołów Piotra i Pawła (odnowiony w 1540 roku ze środków Bony Sforza).
Dla odnalezienia danych o starym gnieździe rodzinnym Stare Wasiliszki skorzystano również z opracowania “Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego…”, Kraków, zebrane opisy miejscowości z lat 1880-1902, gdzie w tomie XIII na stronie 128 jest zanotowany lakoniczny zapis pod nr 2): “W. Stare, ws. włość. nad Lebiodką, pow. lidzki, o 37 w. od Lidy, ma 10 dm, 136 mk, katol. (w 1865 r. 47 dusz. (rewiz), kościół kat. drewniany”.
Generalne opisanie: w XIX w. była to rolnicza osada, rozwijająca się w II poł. XIX wieku, położona o 10 wiorst od Lidy, około 1880 roku było tam 10 dm – czyli dymów – domów – gospodarstw (w każdym “gospodarstwie” mogła mieszkać więcej niż jedna rodzina, liczyła 136 mk – mieszkańców, wyznania katolickiego, wcześniej – czyli w 1865 roku zanotowano, że liczyła 47 dusz (rewiz. – rewizyjnych, czyli danych osób płacących podatki), miała własny kościół wyznania katolickiego. Dodajmy – stary kościół drewniany został strawiony przez ogień, nowy murowany został wybudowany przez lokalnych mieszkańców w latach 1897-1903, oraz dzięki inicjatywie proboszcza Starych Wasiliszek, który przez wiele lat jeździł za kwesturą na budowę nowego kościoła po wielu lokalnych właścicielach majątków, do Grodna, a nawet do Odessy. Generalnie, na ten krótki opis należy spojrzeć jako ocenzurowany przez carskich urzędników (jak wszystkie wydawnictwa pod rosyjskim zaborem). Brak tu odnoszenia do wcześniejszych wieków, gdzie być może kultywowano starą tradycję chłopską, mieszczańską, czy szlachecką – o czym mogą świadczyć rodzinne nazwiska gł. Markiewicz i Wydrzycki – na tym terenie występujące u polskiej szlachty w XVII wieku i wcześniej. Być może o tym będą mogły powiedzieć inne dane znajdujące się w dokumentach w kościele w Starych Wasiliszkach, lub inne archiwa. Badania trwają.
===============================================================================================
Część III. RODZINNA PARAFIA (STARE) WASILISZKI– informacje ogólne
(do zanotowania ważna informacja otrzymana od “Eugeniusz”: “Obecna parafia Stare Wasiliszki – do 1919 roku nazywała się parafia Wasiliszki. Obecna parafia Wasiliszki – od 1869 do 1919 roku była parafią prawosławną; od 1831 do 1869 roku była w posiadaniu eparchii prawosławnej, ale nie była używana; do 1831 roku był to klasztor Dominikanów (nie kościół parafialny).”
—
Parafia Stare Wasiliszki (a więc jako Wasiliszki do 1919 roku) – część ksiąg parafialnych / cywilnych zachowało się w Litewskim Państwowym Archiwum Historycznym w Wilnie, oraz w Narodowym Archiwum Historycznym Białorusi w Grodnie, oraz na miejscu w kościele w Starych Wasiliszkach – niestety, obecnie nie mam dostępu do przejrzenia tych ksiąg osobiście, ale uwaga – w ostatnich latach, dobrego serca wolontariusze z mojego PTG – Polskiego Towarzystwa Genealogicznego i innych genealogicznych towarzystw w Polsce dokonywali indeksowania zachowanych ksiąg metrykalnych z tych archiwów i innych źródeł – obecnie są te indeksy udostępnione w internecie – ale wiemy, że na dziś księgi metrykalne w tych źródłach zachowały się tylko z lat: Urodzenia 1797-1889, Małżeństwa 1797-1890, oraz Zgony 1797-1855, i niestety, też z przerwami niektórych lat, co bardzo utrudnia genealogiczne poszukiwania.
Czasy II Wojny Światowej kościół w Starych Wasiliszkach bardzo szczęśliwie przetrwał. Po wojnie nastały bardzo trudne czasy komunizmu, kiedy to sowieckie władze zamknęły kościół aż na 31 lat (od 1957 do 1988 r.). Według wspomnień księży i lokalnych mieszkańców na szczęście i wtedy nie zabrakło ludziom głębokiej wiary i odwagi w zachowaniu kościoła. Szczególnie zasłużonymi w opiece nad kościołem byli Józef Słapik, Kazimierz Markiewicz i Józef Karpowicz. Ze wspomnień Pani Reginy Jakubaszko: “Jak kościół był zamknięty, to było strasznie. Od razu chodzili i modlili się, a tu raptem zakryli na zamek. Oni zakryli, a ludzie zdjęli ten zamek, przyjeżdżała władza, nawet wyrzucali z kościoła. Potem kościół zaczął ciec trzeba było kryć, żeby nie Józef Karpowicz i nie Kazimierz Markiewicz, to nie wiadomo, czy mielibyśmy ten kościół. Władza zabierała kościoły na spichlerze, koniusznie”. Kazimierz Markiewicz, kiedy w końcu lat osiemdziesiątych ulżyło komunistyczne prześladowanie, przyczynił się do ponownego otwarcia kościoła. Z powojennej historii kościoła po jego ponownym otwarciu w 1988 roku: początkowo przyjeżdżał tu z kapłańską posługą ks. Tadeusz Krisztopik, któremu z czasem przyszli z pomocą księża Michalici: ks. Czesław Kustra, a potem ks. Józef Tyniec. Od 1999 r. jako proboszcz pracuje ks. Zbigniew Draguła, który oprócz kościoła parafialnego dojeżdża do czterech kaplic: Hołowiczpole (św. Kazimierza), Bojary (św. Michała Arch.), Karewicze (M.B. Nieustającej Pomocy) i Wojejkowce (Najśw. Serca Pana Jezusa).
- DODATEK – PROŚBA O POMOC W BADANIACH – teraz czekamy na Boskie Zrządzenie Losu, by uzyskać pomoc od Proboszcza parafii Stare Wasiliszki Ks. Zbigniewa Draguli – i uzyskać uzupełniające skany lub fotografie znajdujących się w parafii Stare Wasiliszki spisów parafian, czy metryk parafialnych z XIX/XX wieku i lat wcześniejszych niż mamy w Genetece (przed 1797 rokiem!) rodziny Wydrzyckich, Markiewiczów, czy np. już z XX wieku jakichkolwiek danych o m. in. pierwszej żonie Czesława Niemena – Marii Klauzunik / Klaudunik, itd. – wszystko w otwartych księgach parafialnych i w pomocnych i serdecznych rękach Ks. Zbigniewa Draguli. Mamy wielką nadzieję te dane uzyskać.
- Również, w badaniu powiązań rodziny słynnych postaci kultury i muzyki Czesława Niemena i Maryli Rodowicz – prosimy parafię Stare Wasiliszki o pomoc w uzyskaniu od tej, czy innych pobliskich parafii, danych metrykalnych rodziców WŁADYSŁAWA MARKIEWICZA – z rodziny Maryli Rodowicz – Marianny “Marysi” Markiewicz z domu Szorkiń, gdzie rodzice jej męża Władysława pochodzili ze Starych Wasiliszek lub okolic. Już wiemy, że WŁADYSŁAW MARKIEWICZ urodził się w Odessie dnia 15.11.1912 (dzień w/g Kalendarza Juliańskiego), gdzie w tym czasie przebywali w Odessie jego rodzice JAN MARKIEWICZ i Anastazja Markiewicz z domu Wirszyłło, ale już danych metrykalnych ojca JANA MARKIEWICZA z nie ma – i nie można kontynuować dalszych badań genealogicznych i opisania historii rodzin ze Starych Wasiliszek / Wasiliszek i okolic.
- Gdyby ktokolwiek mógł pomóc, podaję swój Email adres: Tadeusz Wysocki — narodowa @ narodowa.pl
WIADOMOŚĆ: W Dzień Zaduszny 2.11.2024 roku udało się nawiązać kontakt z Księdzem Zbigniewem Dragułą (bardzo mile wspominany przez Pana Jerzego Markiewicza z rodziną w Polsce) – Ks. Zbigniew stwierdził, że archiwalne księgi metryk kościoła i parafii Wasiliszki (teraz Stare Wasiliszki) z XIX wieku i wcześniej zostały przekazane do archiwum w Grodnie, i tam musimy badania zapisów genealogicznych z dawnych wieków kontynuować. Bardzo Księdzu Zbigniewowi za wiadomość dziękujemy i pozdrawiamy serdecznie.
Uwaga – WIADOMOŚĆ DODATKOWA: Dnia 13.11.2024 roku nasz przyjaciel z forum Jan Żegota, po skontaktowaniu Archiwum w Grodnie, otrzymał odpowiedź, że tych ksiąg w archiwum nie ma – to dla nas wiadomość zaskakująca, być może pytanie było skierowane nie do tego muzeum, lub do nie tego działu muzeum. Tu będziemy czekali na dalszą pomoc.
—
RODZINY I OSOBY W PARAFII WASILISZKI – MIEJSCOWOŚĆ STARE WASILISZKI – przełom XVIII i XIX wieku
A. Z notatek przyjaciela genealoga, znawcy Kresów, Jana Żegoty – z cyklu ,,Życie Plebanii na Kresach na przykładzie parafii Stare Wasiliszki” – fragment:
Przeglądając spis rewizyjny z Wasiliszek z 1795 znalazłem Michała Wydryckiego s. Jana lat 15 (więc ur. ok 1780), który służył na plebanii Wasiliskiej. To prawie na pewno ten Michał, więc jest kolejne pokolenie rodu Wydrzyckich – praprapradziadka Czesława – Jana Wydrzyckiego. Jan i jego bezimienna (jak na razie) żona zapewne zmarli wcześniej, co zmusiło młodego Michała do służby u Plebana lub też może dobroduszny ksiądz przygarnął sierotę do siebie na służbę. Co ciekawe oprócz niego służyli na plebanii: Marianna Grygowicz l. 18 oraz Michał Markiewicz l. 34 (znowu Markiewicz…).
Co do osób, które służyły na Wasiliskiej plebanii było ich więcej. Służący kościołowi podzieleni byli na trzy grupy: służących poddanych, szlachtę oraz wolnych parobków. Poddani zapewne pochodzili ze Starych Wasiliszek, gdyż należała do Kościoła. Jak podaje spis młody Michał Markiewicz był furmanem, a więc ksiądz miał własny powóz i konia (konie?). Oprócz Wydrzyckiego z dzieci był 12-letni Józef Drożdża – pastuch. Sam Wydrzycki jest określony w spisie jako “chłopiec” więc pewnie robił wiele rzeczy, może pomoc domowa? Marianna Grygowicz była zapewne pomocą domową. Był jeden szlachcic – 40-letni urzędnik Antoni Bohdziewicz. Czym się dokładnie zajmował – ciężko powiedzieć, ale pochodził z drobnej szlachty, gdzieś mi to nazwisko się przewinęło kiedyś, zapewne w wyniku niemożliwości podziału rodowej ziemi musiał przyjąć posadę na Plebanii. Jest jeszcze dwóch wolnych parobków – Dominik Bałdowski (40 lat) i Piotr s. Pawła Wydrycki (30 lat) oraz, również wolna, gospodyni Franciszka Sasinowska (58 lat). Plebanem zaś był ks. Franciszek Kuczewski (50 lat). Obok kościoła funkcjonował szpital zamieszkały przez 11 rezydentów. Ktoś musiał się nimi opiekować, więc to może być wskazówka, co do tego czym owi służący kościoła się zajmowali.
B. Chciałbym też udostępnić moją krótką notatkę z dostępnymi najstarszymi danymi metrykalnymi parafii (są generalnie do dla np. urodzeń do 1889 roku, i to poważnymi przerwami w poprzednich latach XIX wieku) – oto mieszkańcy Starych Wasiliszek z obecnie najstarszymi dostępnymi danymi z dostępnych online metryk – cel badania – potwierdzenie nazwisk, osób, w tym badanych rodzin Wydrzyckich, Markiewiczów i innych, dla tych, który w swoich genealogicznych badaniach będą poszukiwali swoich rodzinnych korzeni w tych okolicach Wschodnich Kresów.
Lata 1797-1817, parafia Stare Wasiliszki, osada Stare Wasiliszki – Rok urodzenia, imię i nazwisko, rodzice
1797 ur. Antoni Markiewicz, s. Mikołaja i Heleny
1797 ur. Helena Markiewicz c. Wawrzyńca i Krystyny
1797 ur. Jan Bohdziewicz s. Antoniego i Marianny z Grigiewicz (zapewne Grygowicz – uwaga moja)
1797 ur. Anastazja Wasiliewicz c. Piotra i Krystyny
1797 ur. Antoni Drożdża s. Józefa i Katarzyny
1797 ur. Aniela Bohdziewicz c. Antoniego i Marianny
1800 ur. Andrzej Markiewicz s. Wawrzyńca i Krystyny
1800 ur. Michał Markiewicz s. Mikołaja i Heleny
1801 ur. Anastazja Dróżdż c. Józefa i Katarzyny
1801 ur. Antonina Bohdziewicz c. Antoniego i Marianny z d. Grygowicz – tu podani jako Szlach. – Szlachetni – prawdop. Szlachta
1803 ur. Agata Leonowicz c. Szymona i Elżbiety
1803 ur. Antoni Drożdża s. Andrzeja i Anastazji
1803 ur. Maciej Markiewicz s. Mikołaja i Heleny
1803 ur. Paweł Markiewicz s. Jerzego i Anny
1804 ur. Antoni Drożdża s. Marcina i Katarzyny
1804 ur. Józef Markiewicz s. Wawrzyńca i Krystyny
1804 ur. Katarzyna Leonowicz c. Józefa i Teresy
1804 ur. Magdalena Zając c. Szymona i Marianny
1805 ur. Marianna Drożdża c. Jerzego i Zofii
1806 ur. Jerzy Markiewicz s. Mikołaja i Heleny
1806 ur. Józef Drożdża s. Józefa i Katarzyny
1806 ur. Katarzyna Markiewicz c. Wawrzyńca i Krystyny
1806 ur. Wawrzyniec Drożdża s. Andrzeja i Anastazji
1807 ur. Antoni Markiewicz s. Jerzego i Anny
1807 ur. Kazimierz Leonowicz s. Józefa i Teresy
1807 ur. Maciej Drożdża s. Jerzego i Zofii
1807 ur. Magdalena Drożdża c. Marcina i Katarzyny
1807 ur. Michał Drożdża s. Mateusza i Krystyny
1807 ur. Scholastyka Bohdziewicz c. Antoniego i Marianny (chrzestni podani jako Ur.)
1809 ur. Antoni Drożdża s. Mateusza i Krystyny
1809 ur. Kazimierz Drożdża s. Józefa i Katarzyny
1809 ur. Konstancja Markiewicz c. Mikołaja i Heleny
1809 ur. Rozalia Leonowicz c. Józefa i Teresy
1810 ur. Anna Grygowicz c. Józefa i Krystyny
1810 ur. Antoni Jan Wydrzycki s. Michała i Anny (tu podani chrzestni – Franciszek Wojdakowski i Anastazja Borysewicz)
Zanotowałem też:
1812 ur. Jan Wydzycki s. Wincentego i Ewy (ale miasto Wasiliszki)
1814 ur. Jan Wydrycki s. Michała i Anny (dalej zaścianek Stare Wasiliszki)
1815 ur. Krystyna Wydrycki c. Michała i Anny (j.w.)
—
Część IV. PAMIĄTKI OD RODZINY MARKIEWICZ, SĄSIADÓW RODZINNEGO DOMU CZESŁAWA NIEMENA !! (dnia 22.08.2023)
W trakcie rozpoczęcia metrykalnych badań (już po dwóch dniach! – jakiś Anioł Pamięci, Genius Loci musi nad nim i nad nami czuwać) udało mi się nawiązać osobisty kontakt z członkiem rodziny ze Starych Wasiliszek – to Pan Jerzy Markiewicz. Tego spotkania historia jest zaskakująca. W pewnej firmie w Warszawie wśród rozmawiającej grupy jej pracowników usłyszałem słowo ,,Wasiliszki” – a było to słowo przecież szerzej nieznane. Powodowany ciekawością, i trochę obawiając się oskarżenia o natręctwo, podszedłem do nich z zapytaniem, skąd to słowo. Wtedy bardzo miły Pan w średnim wieku odpowiedział mi, z charakterystycznym Kresowym akcentem: ,,Tak, to mój rodzinny dom, który byłem zmuszony z rodziną opuścić 3 lata temu i przyjechałem do Polski”. Wtedy ja nieśmiało zapytałem się go, czy zna rodzinny dom i rodzinę Czesława Niemena, a wtedy on odpowiedział: “O tak, to byli nasi najbliżsi sąsiedzi i od pokoleń przyjaciele, dom przy domu w Starych Wasiliszkach ,,sad przy sadzie”. No i tak zaczęła się znajomość z Panem Jerzym Markiewiczem, który z wielkiego serca przekazał mi wszystkie uratowane domowe i rodzinne pamiątki ze Starych Wasiliszek, które przywiózł do Polski.
Oto na dziś natychmiast zanotowane główne rodzinne informacje od Pana Jerzego Markiewicza:
Pan Jerzy Markiewicz urodził się w Starych Wasiliszkach. Dom jego rodziny Markiewiczów znajdował się w Starych Wasiliszkach tuż obok domu rodziny Czesława Niemena – Wydrzyckiego, jak to on określił “sad przy sadzie”. W domu Wydrzyckich urodzili się i mieszkali trzej synowie ojca, a dziadka Czesława Niemena – Jakuba Wydrzyckiego: najstarszy Wiktor, Antoni (tata Czesława Niemena), oraz najmłodszy Józef. Tata Czesława Antoni Wydrzycki, osoba wykształcona jak wszyscy w rodzinie, był znany lokalnie jako świetny organizator, stroiciel fortepianów, fachowiec od napraw kościelnych i dworskich zegarów, organizował i prowadził wiele innych usług dla lokalnych mieszkańców i kościołów, był w okolicy bardzo znany i poważany. Żona Antoniego Anna była bardzo zaradną gospodynią, prowadziła dom, lubiła bardzo muzykę, również śpiewała w kościelnym chórze.
Po wojnie Wiktor Wydrzycki, jako z synów najstarszy, pozostał na rodzinnej gospodarce w Starych Wasiliszkach, brat Antoni wyjechał w ślad za synem Czesławem do Polski, najmłodszy brat Józef również wyjechał do Polski – jego syn grał w Polsce w muzycznym zespole Czesława Niemena.
Potwierdzają się przyczyny wyjazdu Czesława Niemena i jego ojca Antoniego do Polski. Były dwie główne: rodzina chciała ochronić młodego Czesława przed branką wojskową, a wzięcie 19-latka do sowieckiej armii oznaczało minimum 3-letnią bardzo ciężką i niebezpieczną wojskową służbę (wielu z niej powracało schorowanych, lub nie wracało w ogóle). Czesław twierdził, że gdyby go brali do wojska, woli polską armię niż sowiecką. Tata Antoni wyjechał do Polski ze względu na wzmacniającą się polityką sowietów wobec rolników – tworzyli kołchozy, zabierali rolnikom ziemię i część dobytku – np. rodzinie zabrali dużą stodołę i pola, generalnie likwidując rolnicze indywidualne gospodarstwa. Tata Antoni namawiał lokalnych rolników również do wjazdu do Polski, zmarł w Polsce w 1964 roku, pochowany na cmentarzu w Białogardzie.
W czasie wojny Józef Wydrzycki, stryj Czesława Niemena, jako przedwojenny nauczyciel szkoły w Wasiliszkach, organizował bardzo niebezpieczne dla niego tajne korepetycje dla dzieci, po domach w Starych Wasiliszkach.
Rodzina dokładnie pamięta, że tuż przed swoim wyjazdem do Polski w 1958 roku Czesław Niemen wziął cywilny ślub ze swoją młodą narzeczoną Marią Klauzunik (lub Klawzunik – Pan Jerzy nie pamięta dokładnie trudnego nazwiska), żona Maria wyjechała do Polski zaraz po nim. Maria miała rodzoną starszą siostrę o imieniu Janina, która w szkole w Wasiliszkach uczyła języka angielskiego, również Czesława i Marię.
Czesław Niemen, po wyjeździe w 1958 roku, odwiedzał Stare Wasiliszki kilka razy, rodzina pamięta, że był już w Polsce i na Białorusi bardzo znany, był bardzo serdeczny i otwarty, spotykał się z członkami rodziny, rozmawiał, dzielił się pamięcią o przeszłości, na przykład w roku 1976 Czesław Niemen odwiedził Stare Wasiliszki i też lokalną szkołę, rozmawiał o tym z uczniami, Pan Jerzy ogromnie żałuje, że nie mógł w tym spotkaniu uczestniczyć – niestety właśnie w tym czasie miał wyznaczone zajęcia sportowe w szkolnej sali gimnastycznej. Ale wiele słyszał o tych spotkaniach od przyjaciół członków swojej rodziny.
Jeszcze takie małe wspomnienie: w 80-tych latach w odwiedziny do Polski przyjechała grupa mieszkańców ze Starych Wasiliszek i Wasiliszek. Spotkał się nimi w Białymstoku Czesław Niemen. Było tej grupie dużo przyjaciół Czesława z dzieciństwa. I do siebie do Warszawy Czesław zaprosił mojego wujka Kazimierza Markiewicza urodzonego w 1939 roku, syna Józefa Markiewicza, z naszego domu w Starych Wasiliszkach.
Na moją prośbę Pan Jerzy podał ogólne opisanie rodzinnej miejscowości i okolicy:
Z opowiadań dziadków (wychowywała go babcia) słyszał, że przedwojenne Stare Wasiliszki to była dobrze prosperująca rolnicza osada, miała kilkanaście większych gospodarstw, ziemie żyzne, uprawiano głównie żyto, pszenicę, jęczmień i grykę. Z jego dzieciństwa i młodości opowiada: koło osady były dwie małe rzeczki, jedna to Lebiodka, druga mniejsza, bez nazwy, wypływająca ze źródła odległego o około 2 kilometry, wpadająca do Lebiodki, która ostatecznie, po kilku kilometrach, wpadała do wielkiego Niemna. Niedaleko był staw porośnięty roślinami. Wokół były żyzne pola, łąki, las był oddalony o kilka kilometrów, do pobliskiego miasta Wasiliszki było około 2 kilometry dobrą drogą, gdzie mieszkańcy Starych Wasiliszek udawali się na zakupy na tradycyjny niedzielny targ, lub w odwiedziny do rodziny i znajomych. Po lewej stronie od drogi do miasteczka Wasiliszki było widać w oddali stary cmentarz katolicki, oraz po prawej przy drodze cmentarz żydowski – babcia mówiła, że był duży, na nim wiele starych żydowskich nagrobków, niestety okrutnie zniszczony po drugiej wojnie światowej przez sowietów. Babcia opowiadała, że przedwojenny świat pobliskiego miasteczka Wasiliszki, to był świat Żydów, mieli w mieście piękną synagogę, byli bardzo religijni. Druga wojna światowa przyniosła im zagładę, było w Wasiliszkach przez hitlerowców utworzone żydowskie getto, babcia opowiadała straszne obrazy zagłady tych ludzi, sąsiadów w pobliskim miasteczku. Po wojnie, Pan Jerzy z uczniami i nauczycielami szkoły próbowali, mimo bardzo dużych kar ze strony sowieckiej administracji, opiekować się tym żydowskim cmentarzem, ale bardzo mało pozostało z tych żydowskich nagrobków.
Przedwojenny, pozarolniczy dawny świat mieszkańców Starych Wasiliszkek opierał się na lokalnym katolickim kościele. Wielu mieszkańców okolicy odwiedzających kościół korzystało przy okazji z usług rzemieślników w Starych Wasiliszkach – na przykład stryjowie Pana Jerzego byli z dziada pradziada kowalami, produkującymi też wozy konne, narzędzia rolnicze, czy podkuwający konie. Przy kościele była piękna plebania, zamieniona potem przez sowietów w wojskowy szpital i magazyn wojskowych leków.
Jeśli chodzi o świadomość tradycji rodzinnej, to została pozostawiona ona ustnie przez dziadków i pradziadów, że obie rodziny Markiewiczów i Wydrzyckich miały w dawnych wiekach nadania szlacheckie i taki duch życia, brały udział w szlacheckich zjazdach – niestety, żadne dokumenty w rodzinie, gł. przez XIX wiek pod zaborem rosyjskim, się nie zachowały, bo było zabronione i karane nawet ich posiadanie.
Dziękuję Panu Jerzemu Markiewiczowi za tak cenne wspomnienia! Tu muszę dodać coś być może interesującego z dziedziny polskich herbów szlacheckich – jeśli kiedyś dotrzemy do archiwalnych danych z wieków wcześniejszych i potwierdzenia pochodzenia dawnych przodków tych rodzin ze Starych Wasiliszek (o szlacheckich korzeniach np. jednej z rodzin Markiewiczów ze Starych Wasiliszek wspominał w swoim liście badacz rodzinnych korzeni Eugeniusz Siemaszko, ale nie mamy z nim kontaktu), to według współczesnych danych np. nazwisko Markiewicz (matka Czesława Niemena z domu Markiewicz) jest wymieniane z tych terenów Polskich Kresów jako posiadające rodzinny herb Łabędź: https://pl.wikipedia.org/wiki/%C5%81ab%C4%99d%C5%BA_(herb_szlachecki)
—
Refleksja końcowa – ,,STARE WASILISZKI – NA KRESACH POLSKI DOM ROZŚPIEWANY” – umieszczona przeze mnie na forum genealogicznym PTG:
“Rzeczywiście Czesława Niemena Stare Wasiliszki to był piękny, nasz typowy z literatury “polski dom rozśpiewany”. Badam je już ponad rok i zobaczcie jak interesujące są te dane: wieś bardzo stara, mała, według załączonych do wpisu badań E. Siemaszki i “Spisu Parafian” w 1829 roku Stare Wasiliszki liczyły 11 domów, Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego podaje, że w 1865 roku było tam 47 “dusz rewizyjnych” (czyli płacących podatki?), ok. roku 1890 było tam 10 dm. (domów, dymów?) i 136 mieszkańców, i wreszcie ten sam E. Siemaszko podaje, że tuz przed wojną (ok. 1935 r.) Stare Wasiliszki liczyły 25 domów i 150 mieszkańców (ciekawe socjologiczne spostrzeżenie – o wiele mniej na 1 dom mieszkańców niż w 1890 roku, ale tu mogę się mylić, mogło być liczone inaczej?). Dwie rodziny na skraju wsi obok siebie – Wydrzyccy gł. w XIX wieku z dziada pradziada profesjonalni rzemieślnicy od napraw wszelakich, w tym muzycznych, a obok Markiewicze gł. w XIX wieku z dziada pradziada profesjonalni kowale, kołodzieje, o muzyce nie zapominający – jak to określił E. Siemaszko w odnalezionym spisie parafian z 1829 roku były to osoby nie obciążone pańszczyzną, ludzie “wolni”.
I wyobraźcie sobie ta mała wieś, bardzo stara osada, miała od wieków swój RK Kościół początkowo drewniany, po jego pożodze – na pocz. XX wieku wybudowano tam duży, piękny dwu wieżowy kościół murowany. I ta muzyka wszędzie. Oto przykład – w podanej we wpisie linii Czesława Niemena jego tata Antoni Wydrzycki (ur. w 1896 r.) był znakomitym rzemieślnikiem, fachowcem od napraw kościelnych organów, fortepianów, zegarów, i innych instrumentów muzycznych, grał na nich, a w podanej linii najbliższego sąsiada Jerzego Markiewicza brat jego dziadka znanego lokalnie kowala i kołodzieja Józefa Markiewicza – Antoni Markiewicz (ur. w tym samym 1896 r., i to samo imię!) też grał na różnych instrumentach muzycznych, głównie na trąbce – był przed wojną “szefem lokalnej orkiestry dętej”, no i od dawien dawna chór kościelny był zawsze z głosami lokalnych mieszkanek i mieszkańców – a więc Stare Wasiliszki – niezwykły “polski dom rozśpiewany”, możemy dziś tylko sobie wyobrazić jak brzmiał na Polskich Kresach ten Polski Chór Kościelny!”
—
—
Część V. Opracowania dodatkowe:
1. POCHODZENIE I ZNACZENIE RODZINNEGO NAZWISKA WYDRZYCKI – Etymologia – dział nauki dodatkowy, lecz niosący wiedzę.
Według czołowych polskich etymologów, powtarzam, każde polskie nazwisko niesie wartość kulturową i dziedzictwo etniczne. Zgodnie z ich pracami, między innymi: ,,Nazwiska Polaków Słownik Historyczno-Etymologiczny”, zespół Prof. K. Rymuta, DWN Kraków, 2001 r., ,,Słownik Najstarszych Nazwisk Polskich Pochodzenie Językowe (XII – XV wiek)”, Zofia Kowalik-Kaleta, Leonarda Dacewicz, Beata Raszewska-Żurek, Instytut Slawistyki PAN, ,,Historia Nazwisk Polskich na Tle Społecznym i Obyczajowym (XII-XV wiek), Zofia Kowalik-Kaleta, Instytut Slawistyki PAN, Warszawa 2007:
Nazwisko WYDRZYCKI – ..Słownik Nazwisk” (baza nazwisk polskich) Ijp PAN – Instytutu Języka Polskiego PAN Polskiej Akademii Nauk: https://nazwiska.ijp.pan.pl/ – brak tego nazwiska w tym słowniku, a więc podaję znaczenie i pochodzenie nazwiska według przejrzanych prac polskiej etymologii i onomastyki:
Nazwisko WYDRZYCKI – jest notowane w polskiej etymologii nazwisk, pochodzi od staropolskiego nazwiska / przydomku / nazwania/ zawołania “Wydra” – jako nazwisko notowanego w Polsce od 1477 roku, pochodzące od staropolskiego języka i słowa ‘wydra’ oznaczającego “zwierzę z rodziny kunowatych”, ale równolegle być może też od staropolskiego języka i słów ,,wydrzeć, wydrzyć, podrzeć”. Można dywagować, czy oznacza to pierwszego przodka w XV wieku tak nazwanego, którego np. profesją było polowanie na wydry, czy też od cech charakteru danej osoby/jego otoczenia w XV wieku, które to, zgodnie z nową nauką jaką jest Epigenetyka, pozostały w genach potomków do dnia dzisiejszego.
Nauka powiada, że większość polskich nazwisk zakończonych na -cki -ski uzyskała te uzupełnienia w procesie dodawania -sufixów gł. w XVIII wieku. Ażeby sięgać wcześniej trzeba określić “podstawę” – “rdzeń” nazwiska. W więc t tym przypadku ta podstawa to staropolski język i słowa ,,wydra“, lub ,,wydrzeć, wydrzyć, podrzeć“.
Załóżmy, że etymologiczną podstawą, rdzeniem nazwiska jest “wydra, wydrzeć”. A więc co mówi o tym nazwisku – nazwaniu – zawołaniu polska onomastyka i antroponimia:
# “Słownik staropolskich nazw osobowych: Taszycki, Witold (1898–1979) : Red. ; Polska Akademia Nauk. Komitet Językoznawstwa ; Polska Akademia Nauk. Instytut Języka Polskiego. Zakład Onomastyki Polskiej. Pracownia Antroponimii Polskiej
Tom 6 (V-Ż), str. 217: ‘Wydra; Dedi Wydra subgazoni medium grossum 1477 RachKról s. 243; Wydra subgazoni dedi fertonem 1478 RachKról s. 253 [RachKról – to “Rachunki Królewskie z lat 1471-1472 i 1476-1478. Opr. S. Gawęda, Z. Perzanowski, A Strzelecka. Polska Akademia Nauk, Oddział w Krakowie. Materiały Komisji Nauk Historycznych II, 1969, ss. XXI + 308.].
# i inne źródła, wymienione np. w tym wpisie na stronie Narodowa.pl : https://narodowa.pl/exhibits/ciekawe-linki-zgloszone-do-ga-pa/
—
Badawczym wyzwaniem jest określenie skąd pochodził np. ród Wydrzyckich aka Wydra z wieków dawniejszych, zanim rozrodziło się w dawnej Polsce i zawędrowało również na Kresy. Część historycznych śladów ze staropolskim nazwiskiem – nazwaniem – zawołaniem ‘Wydra’ jako gniazda rodzinnego prowadzi do centrum Polski i Mazowsza (południe dawnej Ziemi Mazowieckiej), do Podkarpacia (Mielec i okolice). Być może też do Ziemi Świętokrzyskiej w dawnej Polsce – do miejscowości Kunów – bardzo starego miasteczka biskupów krakowskich, notowanego jako miasto od roku 1365 – ci, którzy znają historię mojej rodziny wiedzieć będą dlaczego tu trochę prywaty (za którą przepraszam) i nostalgicznie ten właśnie Kunów, gdzie z genealogicznymi danymi możemy znaleźć przodków o nazwisku Wydra – z metrykalnych akt ślubów parafii Kunów, rok 1604 oraz 1659. Uwaga – metrykalne księgi parafialne sfotografował i genealogiczne indeksy opracował Krzysztof Wojciech Fornalski z rodzinnymi korzeniami z tegoż Kunowa, tu jest umieszczona jego niezwykła praca: https://narodowa.pl/exhibits/ksiegi-parafialne-kunow-od-r-1592/ (Krzysiu, serdecznie pozdrawiam):
| 1604 | 3 | Bartłomiej | Wydra | Zofia | Maziarek |
Kunów | |
||
| 1659 | Tomasz | Wydra | Zofia | Skalska | Kunów | |
Uwaga – nazwisko WYDRA jest wymieniane w pracach polskiej heraldyki i genealogii – np. w opracowaniu “Spis Szlachty Polskiej” Jerzy Seweryn Dunin Borkowski (1856-1908), wydany Lwów 1887 – str. 516 podaje: “Wydra h. wł. (herbu własnego)…” – odnosi się do Niesieckiego (1682-1744) “Herbarz Polski” (wydany w latach 1839-1845), oraz podaje “p. Rybiński”.
===============================================================================================
2. POCHODZENIE I ZNACZENIE RODZINNEGO NAZWISKA KLAUZUNIK – j.w.
Tak więc Czesław przyjechał do Polski, a w ślad za nim jego ukochana, młoda żona Maria ‘Maruszka’ Klauzunik – Wydrzycka – warto poświęcić kilka słów tej tak ukochanej przez Czesława osobie, przecież której rodzinne korzenie są kompletnie nieznane – obecnie nie ma dostępu do żadnych dokumentów rodzinnych Marii. Opieram się wyłącznie na opowieściach przekazanych ustnie, również przez rodzinę, w tym przez Pana Jerzego Markiewicza, który tak niedawno też przyjechał z Białorusi do Polski w 2020 roku, oraz na moich pierwszych genealogicznych i etymologicznych badaniach, które postanowiłem poświęcić pamięci Czesława Niemena i jego rodzinnym korzeniom.
Maria Klauzunik chodziła do tej samej szkoły w Wasiliszkach, do której uczęszczał Czesław Niemen. Maria potem byłą pielęgniarką. Maria i Czesław postanowili wziąć pilny ślub cywilny w 1958 roku, ze względu na nagły wyjazd 19-letniego Czesława do Polski, oraz z tego powodu, że jako żona Czesława mogła wyjechać za nim do Polski w ramach repatriacji, zresztą która uległa, przez sowieckie władze, zakończeniu zaraz po 1958 roku, wiec to był dla repatriacji do Polski czas ostatni. Rodzina Wydrzyckich chciała Czesława uchronić przed okrutną wojskową służbą w sowieckiej armii. Rodzinne pochodzenie Marii jest na dziś nieznane – na dziś strona Narodowa.pl może pomóc, prawdopodobnie po raz pierwszy w historii, w określeniu etymologii i ontologii jej rodzinnego, bardzo trudnego w badaniu, pochodzenia niezwykle rzadkiego nazwiska Klauzunik. Chciałbym wszystkim przypomnieć – każde rodzinne nazwisko niesie ze sobą historię rodziny i wartość kulturową, stąd należy badać jego pochodzenie – czasem pomaga to w dalszych badaniach genealogii i historii danej rodziny. W dalszej części podam specjalne etymologiczne opisanie jej rodzinnego nazwiska – jest ono przeniesione do specjalnego, osobnego opracowania poświęconego genealogii Marii ‘Maruszki’ Wydrzyckiej z domu Klauzunik (Klaudunik?).
Równie niezwykła piosenka Niemena “Wspomnienie”, według mnie, mówi o jego “Maruszce” Marii Klauzunik z ich Wasiliszek, gdzie w tej piosence Czesław Niemen wykorzystał wiersz Juliana Tuwima (dużo tekstów jego pięknych piosenek pisał nasz przyjaciel, bardzo znany i prześwietny dziennikarz muzyczny Marek Gaszyński): https://www.youtube.com/watch?v=gYJix_D1qjM
Inna piosenka zapewne o jego ,,Maruszce” Klauzunik, ,,Być może i ty” (jego słowa i muzyka, 1966 rok): https://www.youtube.com/watch?v=XPjegH9o-18
Główne źródła polskiej etymologii nazwiska Klauzunik nie wymieniają, ale sięgnijmy ponownie do prac zespołu Prof. Kazimierza Rymuta “Nazwiska Polaków Słownik Historyczno-Etymologiczny” PAN Instytut Języka Polskiego”, Kraków, rok 1999, tom I str. 405 – tu znajdujemy pewne ślady: jako podstawę, źródło nazwiska: Klausa, Klause, Klauz, Klaus, Klauze, Klause, Klawza i inne w tej gałęzi nazwisk – pochodzą od staropolskiego nazwiska/nazwania Klaus (notowanego w Polsce od 1501 roku) – pochodzi ono od niemieckiej nazwy osobowej Klaus, ta od imienia Nicolaus.
I wreszcie druga informacja: nazwisko Klauzunik / Klaudunik i inne bliskoznaczne nie występuje we współczesnej Polsce -“Słownik nazwisk używanych w Polsce na początku XXI wieku” – oparty na bazie PESEL z 2002 roku” – opracowanie zespołu Kazimierza Rymuta z Krakowa. Nazwisko Klauzunik – 0, nazwisko Klauz – 134 dorosłe osoby – głównie woj. łódzkie, oraz np. nazwisko Klaus – 472 dorosłe osoby – głównie woj. podkarpackie.
Według mnie nazwisko Klauzunik zostało ostatecznie utworzone ma terenach wschodnich dawnej Polski przez dodanie do nazwiska Klauz/Klaus… końcówki nazwiska -unik (inne to np. -eniuk -ewicz i inne) zgodnie z językową i kulturową tradycją na na tym terenie Kresów z nazwiskami lokalnymi. Nazwisko Marii Klauzunik winno być potwierdzone przez odnalezione (być może poprzez skany, czy fotografie dokumentów przesłane do strony Narodowa.pl) źródłowe dokumenty Marii Klauzunik pochodzącej z Wasiliszek, lub z okolicznych terenów. Dodałem też etymologiczną analizę nazwiska Klauzunik połączoną z badaniem fonetycznych wersji nazwiska – to być może naprowadzi do odkrycia jej rodzinnych korzeni.
Temat trudny, kolejne odkrycia będą podawane ogłaszane w osobnym wpisie o genealogii Marii Klauzunik:
—
GŁÓWNEGO WPISU POŻEGNANIE
Pożegnajmy się piosenką, która była jego pierwszym wielkim przebojem ‘Wiem, że nie wrócisz’, napisaną przez niego w 1963 roku (przypominam – do Polski, finalnie do Gdańska, przyjechał w roku 1958), gdzie zaśpiewał ją po raz pierwszy w gdańskim muzycznym klubie “Non Stop” (organizator Franciszek Walicki, gospodarz klubu Krzysztof Klenczon – słynny potem zespół “Czerwone Gitary”, przez klub przewinęli się tacy młodzi wykonawcy jak Helena Majdaniec, Kasia Sobczyk, Karin Stanek, Michał Burano, Ada Rusowicz, i inni wykonawcy, inne zespoły wielkiego wybuchu wyzwolonej muzyki polskiego big-bitu): https://www.youtube.com/watch?v=VU1rHwaEf5Y
Sądzę, że jest to pierwszy muzyczny utwór Czesława Niemena, który wyraża jego wielką tęsknotę za rodzinnym domem, miejscem dzieciństwa, młodości i miłości – utrata powoduje ból, który pozostaje na całe życie człowieka w swojej twórczości poszukującego, samotnego, wrażliwego, jak twórcy najwięksi.
—
ALBUM FOTOGRAFICZNY WPISU ZE SPECJALNYMI OPISAMI – w kolejności ukazywania w albumie:
0. – To nowy pomysł w tym wpisie dla jego ,,ożywiania” – jeśli jest zamieszczana fotografia nieznana – ale dla pamięci o rodzinie Czesława Niemena cenna, fotografia będzie umieszczana czasowo, i dla łatwiejszego do niej dotarcia jako pierwsza – po pewnym ,,roboczym” czasie zostanie przesunięta na koniec albumu. Ta do dziś nieznana cenna przedwojenna fotografia pokazuje Radę Gminy Wasiliszki, gdzie przesyłająca ją Pani Joanna Malborska, która dnia 10.02.2025 r. upubliczniła tę fotografię (bardzo dziękujemy!) pisze:
Tak więc jest prośba do wszystkich czytających o pomoc w określeniu innych osób znajdujących się na tej fotografii, może ktoś rozpozna członka swojej rodziny? Strona Narodowa.pl jest stworzona właśnie dla zachowania pamięć o innych rodzinach i ich łączenia – tu z Wasiliszek i okolic – czas biegnie nieubłaganie, może zdążymy tę pamięć przed zapomnieniem uratować.
Uwaga: na dziś (7.02.2025) zebrane informacje wskazują osoby znajdujące się na tej fotografii wykonanej prawdopodobnie w roku 1938 lub 1939: Antoni Wydrzycki – ojciec Czesława Niemena (stoi drugi od lewej), Antoni Berdowski – dziadek Pani Joanny Malborskiej (siedzi pierwszy od lewej), siedzi w z ozdobnym łańcuchem Przewodniczący Rady Żydowskiej Gminy Wasiliszki …… Kac (?), na lewo od niego w samym centrum siedzi Józef Markiewicz – dziadek Pana Jerzego Markiewicza (autora niezwykle cennych rodzinnych wspomnień i pamiątek ze Starych Wasiliszek zamieszczonych w tym wpisie).
Szersze opisanie osób znajdujących się na tej bezcennej fotografii z historii Wasiliszek – ze względu na rosnącą ilość informacji i być może dokumentów – będzie zamieszczane w osobnym wpisie na stronie Narodowa.pl pod linkiem:
………………………………………………….
(na dziś szersze opisanie postaci Antoniego Berdowskiego, przesłane przez wnuczkę Panią Joannę Malborską: Co do munduru to jest to mundur galowy. Dziadek będąc w wojsku był dowódcą plutonu w 19 Pułku Artylerii Polowej, był ułanem)
—
Dalsze fotografie w albumie wpisu, w kolejności ukazywania się:
1. Czesław Juliusz Wydrzycki Niemen koncertujący w Polsce – źródło Open Wikipedia, główne informacje: https://pl.wikipedia.org/wiki/Czes%C5%82aw_Niemen
2. Rzeka Niemen – fotografia z wyprawy wielbicieli Czesława Niemena na Kresy – w 2007 roku – udostępniona przez genealog Grażynę Rebell-Cieniewską.
3. Rodzinny kościół Czesława Niemena – Stare Wasiliszki koło Grodna i Liwy, obecnie Białoruś (źródło tej i innych fotografii oraz niektórych grafik: Open Polska Wikipedia j.w.)
4. Skan – Opis rodzin w Starych Wasiliszkach z 1829 roku! – opracowany przez Pana Eugeniusza Siemaszko (jest bardzo poszukiwany, za wszelkie informacje o nim będę ogromnie wdzięczny) świetny lokalny badacz historii rodzin ze Starych Wasiliszek) – otrzymany od rodziny Pana Jerzego Markiewicza, w tym od jego kuzyna “Witka” – dziękuję! To spis rodzin przy zmianie proboszcza parafii kościoła Stare Wasiliszki w roku 1829, oraz notatki o stanie rodzin w parafii przed Drugą Wojną Światową). Ten bezcenny dokument pozwala kontynuować badania genealogii i historii rodzin ze Starych Wasiliszek.
5. Skan – Wpis kościelnego chrztu Czesława Niemena. Skan tej bezcennej pamiątki przesłał do portalu Narodowa GA.PA dnia 8 grudnia 2023 roku Pan Jan Edward Czachor – Prezes Stowarzyszenia Pamięci Czesława Niemena w Świebodzinie, inicjator powstania pomnika – ławeczki Czesława Niemena w Świebodzinie, autor książki “Czesław Niemen w Świebodzinie” – ogromne podziękowania za ten dokument! http://www.przewodniklubuski.pl/1_25_jan-czachor.html
Ciekawa rodzinna informacja dotycząca tego wpisu chrztu: Widać na nim, iż rodzicami chrzestnymi byli Józef Wydrzycki i Janina Markiewiczowa. A więc to był stryj Czesława Niemena, oraz kim była Janina Markiewiczowa – Markiewicz? Sprawę tę wyjaśnił Pan Jerzy Markiewicz (autor zamieszczonych wspomnień) – była to dla Pana Jerzego “Ciocia Jania, pamiętam ją dobrze, była bardzo dobrą Ciocią, bardzo pracowita, miała 5-cioro dzieci, dwoje z nich teraz mieszka w Polsce w Ożarowie. Ciocia Janina to była o ile pamiętam jedna z żon braci Anny mamy Czesława Niemena“.
6. Fotografia upubliczniona przez Annę Slawinska – mały Czesio Wydrzycki w Starych Wasiliszkach – w kożuszku.
7. Fotografia upubliczniona przez Zofię Stasiak Duch – Czesław Juliusz Wydrzycki za młodych lat w Starych Wasiliszkach.
8. Fotografia upubliczniona przez Zofię Stasiak Duch – Czesław Niemen w domu w Starych Wasiliszkach grający na bajanie.
9. Fotografia upubliczniona przez Zofię Stasiak Duch – Czesław Niemen z rodzicami Józefem Wydrzyckim i Anną Wydrzycką z domu Markiewicz, oraz z siostrą Jadwigą Wydrzycką w Starych Wasiliszkach.
10. Fotografia upubliczniona przez Zofię Stasiak Duch – Czesław Niemen z siostrą Jadwigą Wydrzycką w Starych Wasiliszkach.
11. Własnoręczny rysunek Czesława Niemena przedstawiający jego pierwszą szkolną miłość i pierwszą żonę – Marię “Maruszkę” Klauzunik, który to rysunek tak bardzo jego “Maruszkę” chwycił ją za serce (źródło j.w. Open Wikipedia).
12. Fotografia upubliczniona przez Zofię Stasiak Duch. Z opisu Pana Jerzego Markiewicza: Czesław Niemen siedzi za kierującą motorem (…), w przyczepie motoru siedzi Jadwiga Markiewicz – mama Pana Jerzego Markiewicza, za Czesławem Niemenem stoi Teresa Muchlady – córka kościelnego organisty w Starych Wasiliszkach (miał 3 synów i 3 córki, Teresa była najstarsza) – później stryjeczna siostra Heleny, żony Józefa Markiewicza – dziadka Pana Jerzego.
13. Fotografia upubliczniona przez Zofię Stasiak Duch – Maria ‘Maruszka’ Klauzunik w Starych Wasiliszkach na motorze, rozmawiająca, według mnie, z jej rodzoną siostrą Janiną Klauzunik, nauczycielką m.in. angielskiego, przed szkołą w Wasiliszkach – a więc byłaby to jedyna odkryta fotografia przedstawiająca siostrę Marii ,,Maruszki” Wydrzyckiej – Janinę Klauzunik.
P.S. Dla fanów twórczości Czesława Niemena i równocześnie motoryzacji – motocykl na fotografii to zapewne typ Mińsk – Минск, znany jako M1NSK, produkowany w Białorusi od 1951 roku.
14. Fotografia upubliczniona przez Zofię Stasiak Duch – Czesław Niemen, Marysia ‘Maruszka’ Klauzunik, oraz dwie koleżanki, przed Biblioteką w (Starych?) Wasiliszkach.
15. Fotografia uzyskana od “Józefa” z Lubuskiego Towarzystwa Genealogicznego – to dodatek do historii rodzin ze Starych Wasiliszek i Wasiliszek – skan dokumentu finansowego związanego z organizacją / Społecznością / Spółdzielnią “Opaczność” w pobliskim mieście Wasiliszki, w sprawie otrzymania procentów od udzielonej pożyczki dla Społ. “Opaczność” – podpisane własnoręcznie przez Maryję (Marię) Wydrzycką i Jadwigę Wydrzycką (być może z rodziny Czesława Niemena).
16. Fotografia upubliczniona przez Zofię Stasiak Duch – Maria ‘Maruszka’ Klauzunik z ojcem Czesława Niemena Antonim Wydrzyckim.
17. Fotografia upubliczniona przez Zofię Stasiak Duch – Czesław Wydrzycki w Świebodzinie z rodziną stryja Józefa. Jerzy Wydrzycki (syn Józefa Wydrzyckiego, a więc brat stryjeczny Czesława Niemena! – pozdrawiamy Pana Jerzego Wydrzyckiego niezwykle serdecznie!) dodał do tej rodzinnej fotografii piękny i wzruszający opis: ,,Dziękuję za to zdjęcie. Dla mnie to nostalgia pełna refleksji i zadumy. To rok 1958. Ja na tym zdjęciu mam 14 lat, siostra Urszula 11 lat. Obok Czesława moi kochani śp. rodzice i ciocia Helenka siostra mojego i Czesława taty. Trudno zatrzymać łzy patrząc na to z zadumą i refleksją, niech płyną.”
18. Skan metrykalnego wpisu ślubu rodziców mamy Czesława Niemena – Anny Wydrzyckiej po ojcu Markiewicz z roku 1892 z ksiąg parafialnych kościoła w Wasiliszkach (teraz jako kościół i parafia Stare Wasiliszki), który, podając metrykalne dane jej rodziców, potwierdza w sposób jednoznaczny rodzinne korzenie i pochodzenie Anny Wydrzyckiej. – przesłany przez genealog Rebell_Cieniewska_Grażyna.
19. Fotografia upubliczniona przez Annę Jastrzębską – Młody Czesław Niemen przy drzewie w swoich Starych Wasyliszkach.
20. Fotografia upubliczniona przez Zofię Stasiak Duch – Portret młodzieńca, Czesław Niemen w swoich Starych Wasiliszkach.
21. Fotografia upubliczniona przez Małgorzatę Kościukiewicz – Stare Wasiliszki, Czesław Niemen ze swoją pierwszą miłością i żoną Marią ,,Maruszką” Klauzunik – Wydrzycką. Sądzę, że jest to bardzo cenna fotografia, wykonana w roku 1958, jedyna zachowana jako ,,fotografia ślubna”, tuż przed pilnym wyjazdem Czesława Niemena do Polski, groziło mu wzięcie do sowieckiego wojska i wysłanie na wojnę i śmierć, zapewne tata Antoni za wielkie pieniądze załatwił mu ślub cywilny w miejscowym sowieckim urzędzie. Czesław chciał być na tym zdjęciu ze swoim ulubionym instrumentem muzycznym akordeonem i w garniturze, Maria ,,jak Anioł” w białej sukni – ślubnej?, widać na twarzach Czesława i Marii smutek, żal i wielką miłosną troskę spowodowane wyjazdem Czesława, ich pilnym rozstaniem, i niepewnością dalszego ich życia losu.
22. Fotografia upubliczniona przez Małgorzatę Kościukiewicz – Stare Wasiliszki, Czesław Niemen z ukochaną swoją pierwszą szkolną miłością i przyszłą żoną Marią ,,Maruszką” Wydrzycką, wtedy jako panną Marią Klauzunik.
23. Płyta Nagrobna Taty Czesława Niemena Antoniego Wydrzyckiego, cmentarz w Białogardzie, źródło fotografii: https://polskiecmentarze.com/#google_vignette
24. Płyta Nagrobna Mamy Czesława Niemena Anny Wydrzyckiej z domu Markiewicz, cmentarz w Białogardzie, źródło fotografii: https://polskie-cmentarze.com/#google_vignette
25. Płyta Nagrobna Czesława Niemena, cmentarz Stare Powązki (Powązkowski) w Warszawie, źródła fotografii: https://pl.wikipedia.org/wiki/Czes%C5%82aw_Niemen
=
Październik 2024 roku – Dzięki Panu Janowi Żegocie z Forum PTG Polskiego Towarzystwa Genealogicznego, oraz Panu Rafałowi Jurowskiemu ze Stowarzyszenia Rodów Grodzieńskich (które to Stowarzyszenie wykonuje niezwykle cenną pracę – fotografuje zachowane cmentarze na Białorusi), możemy pokazać niezwykłe zdjęcia nagrobków członków rodziny Wydrzyckich i Markiewiczów zachowanych do dziś na cmentarzu w Starych Wasiliszkach, oto one pokazane w albumie fotografii tego wpisu:
26. Cmentarz Stare Wasiliszki, nagrobek: Stryj Czesława Niemena – Wiktor Wydrzycki *1894 +1982 – to jest członek rodziny, który jako jedyny z trzech braci Wydrzyckich pozostał na rodzinnym gospodarstwie w Starych Wasiliszkach (ojciec Czesława Niemena Antoni Wydrzycki, oraz stryj Józef Wydrzycki wyjechali, w ramach repatriacji, do Polski). Tu Krzysztof Kochnowicz dopowiedział (22.10.2024): ,,Na fotografii po prawej stronie grobu Wiktora Wydrzyckiego znajduje się grób babci Czesława Niemena – Elżbiety Wydrzyckiej z domu Lipińskiej. Nie ma na nim żadnej tabliczki. Informacja pochodzi od sąsiadki Wydrzyckich (Weronika Markiewicz), jednocześnie dalekiej kuzynki. Wspaniała osoba, niestety parę lat temu zmarła”.
27. Cmentarz Stare Wasiliszki, nagrobek: Władysław Markiewicz *1884 +1953 i jego żona Bronisława *1895 +1954. Władysław był prawdopodobnie synem Michała i Rozalii Jakubaszko: https://geneteka.genealodzy.pl/index.ph … =&to_date=
https://zapodaj.net/plik-iFt07HsSTH
28. Cmentarz Stare Wasiliszki, nagrobek: Janina Bolesławowna Markiewicz *1926 +1988
29. Cmentarz Stare Wasiliszki, nagrobek: Stanisława Markiewicz *1908 +200? i Adam Markiewicz *1910 +1982
30. Cmentarz Stare Wasiliszki, nagrobek: Leokadia Markiewicz *1933 +1975
31. Cmentarz Stare Wasiliszki, nagrobek: Władysław Markiewicz *1902 +1966, Stefania c. Feliksa *1906 +1973
32. Cmentarz Stare Wasiliszki, nagrobek: Stanisław Markiewicz *1860 +1947, zapewne jego żona Emilia *1879 +1949 oraz być może córki lub wnuczki: Genowefa *1912 +1940 i Irena *1931 *1942. Stanisław urodził się około roku 1860. Najbliżej, bo rok później w Starych Wasiliszkach rodzi się Stanisław, syn Michała i Anny Wydrzyckiej (znaleziono w indeksach FS). Anna jest zaś córką Michała Wydrzyckiego i Anny Walukiewicz, czyli prapradziadków Czesława Niemena. Podkreślam, że to tylko teoria i na dziś w naszych badaniach nie ma potwierdzenia, że Stanisław “z cmentarza” to Stanisław s. Michała (JŻ).
(Uwagi – opisy zdjęć z cmentarza w Starych Wasiliszkach – Jan Żegota)
# Uwaga co do punktów 26-21: W dniu 30.10.2024 r. otrzymano następujące rodzinne wyjaśnienia od Pana Jerzego Markiewicza (przypominam, który z rodziną przyjechał d Polski ze Starych Wasiliszek, a którego rodzina była przez pokolenia najbliższym sąsiadem rodzinnego domu Czesława Niemena w Starych Wasiliszkach):
Jeśli chodzi o groby Markiewiczów Stanisława i Emilji – to jest mój pradziadek i moja prababcia z rodziny dziadka Józefa. Genowefa – to najmłodsza siostra dziadka. Irena – to córka dziadka Józefa i babci Amelji. Obie zmarły z powodu gruźlicy. Genowefa mieszkała w Wilnie, i po zaginięciu męża policjanta przyjechała do rodzinnego domu z małym synkiem i już z chorobą. Nr 26 – stryj Czesława. Nr 28 – to Janina, tu przypuszczałem, że była chrzestną Czesława, ale być może, że to pomyłka, bo według jej wieku jest chyba za młoda.
—
33/34. Nadchodzą do galerii fotografii wpisu kolejne niezwykle cenne pamiątki – tu szkolna grupowa fotografia Czesława Niemena, jako czarno-biała upubliczniona przez JoAnnę With, a wykonana w wersji kolorowej przez Marka Posmyka, jest w trakcie uzyskania próby opisu od Pana Jerzego Markiewicza:
Informuję – w dniu dzisiejszym (21.12.2024) odbyłem długą rozmowę ze wspomnianym wyżej Panem Jerzym Markiewiczem i oto wyjaśnienia na temat tej fotografii, ale też na temat szkoły (na forach pytało się o to wiele osób), przepraszam za może zbyt długi tekst z opisaniem:
Na fotografii od góry stoją czterej uczniowie – od lewej 1-szy nieznany, 2-gi to Staszek z pobliskich Dworczan, 3-ci nieznany, 4-ty i ostatni to nasz młodziutki Czesław Niemen. Rząd drugi – dziewczęta, a z nich rozpoznana przez Pana Jerzego Markiewicza tylko 3-cia od lewej uczennica o nazwisku Tałajkowska pochodząca z okolic Wasiliszek (potem pracowała w tej szkole), pośrodku Pani wychowawczyni – z nazwiska nierozpoznana. Rząd trzeci na dole siedzą – dziewczęta na pewno ze Starych Wasiliszek – od lewej 1-sza to Irena Leonowicz, 2-ga to mama Pana Jerzego Markiewicza – Jadwiga Markiewicz, 3-cia to Teresa Markiewicz (wymieniona wcześniej w opisach innych fotografii Teresa Antonina Markiewicz, stryjeczna siostra Czesława Niemena (matka Witka Markiewicza, który przesłał część pamiątek do tego wpisu), 4-ta to Teresa (Zofia) Muchlado – również wymieniona we wcześniejszych opisach innych fotografii, córka organisty kościoła w Starych Wasiliszkach Alojzego Muchlado i Bronisławy Markiewicz, stryjecznej siostry dziadka Pana Jerzego Markiewicza – Józefa Markiewicza – tak więc mama Pana Jerzego Markiewicza – Jadwiga Markiewicz i Teresa Muchlado były kuzynkami. Ostatnia w rzędzie 5-ta to Stanisława Markiewicz, z rodziny sąsiadów rodzinnego domu Pana Jerzego Markiewicza w Starych Wasiliszkach w kierunku kościoła (od pokoleń rzemieślnicy – szewcy)..
=
Dzieci mogły uczęszczać do jednej klasy z roczników 1-3, stąd w klasie Czesława Niemena były roczniki urodzone od 1936 do 1939 roku – mogły pochodzić z pobliskich miejscowości – stąd ogromna prośba do innych osób, które mają swoje rodzinne korzenie z tej części Kresów o podanie informacji, czy na tej fotografii są członkowie ich rodzin – dziękujemy!
Opisanie szkoły i edukacji: Była to szkoła średnia znajdująca się w pobliskim miasteczku Wasiliszki, w jego centrum, w budynku szkoły z salą gimnastyczną, 10 -cio klasowa (dzieci młodsze w klasach 1-3 mogły uczęszczać do szkół podstawowych w innych pobliskich miejscowościach), potem przenoszone do innych szkół podstawowych z wyższymi klasami, wreszcie 10-klasowa szkoła w Wasiliszkach była traktowana jako szkoła średnia, uprawniająca do otrzymania matury.
—
Uwaga encyklopedyczna z wymienionym na fotografii szkolnej rodzinnym nazwiskiem Muchlado – Wojciech Muchlado, znany tancerz, choreograf i animator kultury, urodził się 19 lutego 1921 r. w tych samych Starych Wasiliszkach w rodzinie wymienionego lokalnego kościelnego organisty Alojzego Muchlado, Czesław Niemen w swoich wspomnieniach nazywał Wojciecha Muchlado ,,wujkiem”:
http://leksykonkultury.ceik.eu/index.php/Wojciech_Jerzy_Muchlado
……..
35. Następne odkrycie (1.12.2024)! – Świadectwo ślubu (cywilnego) Czesława Niemena z Marią Klauzunik, maj, rok 1958, Wasiliszki – bardzo niewyraźne zdjęcie ze ściany domu rodzinnego – muzeum Czesława Niemena w Starych Wasiliszkach, choć niezwykle cenne, wobec braku dostępu do jakichkolwiek danych o Marii Klauzunik – kieruję prośbę o dokładne rozczytanie jej danych z tej fotografii do przyjaciół dobrze znających j. rosyjski – dodane zostaną uzupełnione do wpisu rozpoczynającego badania nad genealogią Marii Klauzunik, bardzo dziękuję!: https://narodowa.pl/exhibits/proba-genealogii-i-historii-rodziny-marii-klauzunik-wydrzyckiej-pierwszej-milosci-i-zony-czeslawa-niemena/
36.
37.
(Uwaga generalna – większość rodzinnych fotografii ze Starych Wasiliszek pochodzi ze zbiorów Domu – Muzeum Czesława Niemena w Starych Wasiliszkach, jak wspomina Pan Jerzy Markiewicz (autor części wspomnień zamieszczonych w tym wpisie) przekazanych do muzeum przez mieszkańców Starych Wasiliszek, również przez niego i jego rodzinę, przed jego przyjazdem do Polski)
===============================================================================================
ALBUM WSPOMNIENIOWYCH FILMÓW:
1. “CZESŁAW NIEMEN INACZEJ’ – wspaniały program TV w X rocznicę odejścia Czesława Niemena, piękne wspomnienia rodziny i przyjaciół, prowadziła Agata Młynarska: https://www.youtube.com/watch?v=bCS8DnGASJ8
Program kończy się wzruszającą i piękną pieśnią wykonaną przez córkę Czesława Niemena – Natalię Niemen o przesłaniu, o ile dobrze odczytałem, ,,Swoista Piosenka dla Odchodzącego”. To jest głos i muzyka Natalii, która jest z Czesława Niemena, z całego jego życia, niestety nie mogę znaleźć na YT osobnego wpisu z tą pieśnią, szukam dalej.
–
2. Film pełen wzruszeń, wspomnienie sąsiadów i przyjaciół o Czesławie Niemenie w jego Starych Wasiliszkach – reporterzy pojechali do Starych Wasiliszek w 2005 roku, w rok po odejściu Czesława Niemena w 2004 roku, kiedy dom rodzinny Czesława Niemena zaczął popadać w ruinę – przedstawia wiele bardzo cennych fotografii z dzieciństwa i młodości Czesława, oraz historię pomocy lokalnych mieszkańców, ludzi starszych, z polskich rodzin, które zostały w Starych Wasiliszkach, ale powoli odchodzą, w ratowaniu rodzinnego domu Czesława Niemena przed zniszczeniem, jego restauracji i utworzenia w nim muzeum imienia Czesława Niemena. Cześć ich pamięci! Ten kolejny film też trzeba zobaczyć koniecznie!: https://www.youtube.com/watch?v=xdQciKKhHVk
–
3. To rzecz mało znana – Czesław Niemen wiedział, że podlega krytyce, ale jej się nie bał – oto przykład i jego zgoda na wywiad ze znanym krytykiem muzycznym, wielkim znawcą kultury i języka polskiego, naszym przyjacielem Andrzejem Ibisem Wróblewskim (wspierał i pomagał przy utworzeniu Klubu Muzyczno Jazzowego “Maxim” w Warszawie (lata 1971-5), byliśmy razem nim i z Czesławem Niemenem w Społecznej Radzie Programowej klubu), oto dodatkowe wspomnienie o wielkim Ibisie: https://narodowa.pl/exhibits/andrzej-ibis-wroblewski-przymruzone-oko-opatrznosci/
Posłuchajcie proszę tego wywiadu i muzyki Czesława Niemena, ja ten wywiad nazwałem, w ślad za słowami Ibisa, i tak można by nazwać muzyczną niezwykłą twórczość Czesława Niemena: ,,Od Orfeo Negro do Terra Deflorata”: https://www.youtube.com/watch?v=w58iJY-coZI
W tym to wywiadzie Ibis zwracał uwagę, że prawidłowo w języku polskim nie odmienia się nazwiska / słowa Niemen jako Niemena, ale Niemna ! (vide powieść Orzeszkowej ,,Nad Niemnem”), w innym wywiadzie z wielkim poczuciem humoru Ibis stwierdził, że tylko dzięki Czesławowi Niemenowi odkryto w języku polskim ,,i ruchome”, po tym, kiedy Czesław Niemen zwrócił mu uwagę, że w przypadku przyjęcia tej zasady nie mówmy Ibisa, ale Ibsa 🙂
—
P.S. NOTATKI OSOBISTE AUTORA WPISU
Moja genealoga amatora analiza lokalnej parafii Wasiliszki zaczęła się od prośby znajomych o zbadanie genealogii rodziny Borysewiczów (Jan Borysewicz) z Dworczan – osada Dworczany była bezpośrednim sąsiadem Starych Wasiliczek w kierunku miasteczka Wasiliszki. Tu zanotowałem w dostępnych w internecie genealogicznych indeksach metryk lokalnych parafii Stare Wasiliszki i Wasiliszki występujące nazwisko Wydrzycki – pamiętałem, że przecież nasz przyjaciel z czasów klubu Muzyczno – Jazzowego “Maxim” w Warszawie zorganizowanego przez nas w latach 1971-1975 roku (byłem szefem tego klubu) miał na rodowe nazwisko Wydrzycki, ten klub wymieniany jest np. w portalu Polishjazz.pl, z opisem historii klubu i przyjacielem klubu Czesławem Niemenem: https://polishjazz.pl/os-czasu-elementy/1975_klub-jazzowy-maxim/
Warszawa, Czesław czasami zapraszał do siebie na Niecałą, ale spędów towarzyskich nie lubił, wolał w tym czasie tworzyć (Niecała, mała uliczka od Teatru Wielkiego w kierunku na Ogród Saski, budynek na końcu ulicy, ostatnie piętro, na szczęście winda się nie psuła często, pokój pełen muzycznego sprzętu, piękny widok na park, na dole od strony parku szkoła lub przedszkole (dokładnie nie pamiętam), czasami mu hałas w tworzeniu przeszkadzał, ale jakoś to wytrzymywał.
Według mnie momentem przełomowym w jego muzyce był ten rok 1971, kiedy my, w tej szarej rzeczywistości komuny, zaczynaliśmy kręcić się wokół organizacji klubu muzyczno-jazzowego “Maxim”, a on był już w trakcie budowy swojej wielkiej muzyki, na tym jego etapie rozwoju twórczości to był rock progresywny, i tu trzeba posłuchać jego własnego utworu ,,Człowiek jam niewdzięczny” (muzyczna grupa ,,Niemen”, gdzie grali niezwykli muzycy Jaśkiewicz, Mikuła, Zieliński i Bartkowski, utwór, który otwiera dwupłytowy album ,,Czerwony”) – utwór dla wielu kontrowersyjny, być może, ale Niemen sięgał tu w swojej muzyce do nieskończoności, trzeba się w ten jego utwór wsłuchać uważnie, żeby zrozumieć całą jego twórczość, śmiem twierdzić, że ten utwór i ten album zmienił muzykę rockową w Polsce:
https://www.youtube.com/watch?v=R2D_BZlx72Q
Jeśli można, słów kilka o silnym powiązaniu muzyki Czesława Niemena z muzyką jazzową. Czesław Niemen genialnie łączył ten rodzaj muzyki jazzowej w całej swojej twórczości. Przez wiele lat współpracował z czołowymi polskimi muzykami jazzowymi – temu tematowi warto by było poświęcić kilka ksiąg oddzielnych. Tylko jeden przykład – pamiętam, że jeden z pierwszych jego bardzo ciekawych utworów to była piosenka „Pod Papugami” napisana przez jazzowego pianistę, kompozytora i krytyka Mateusza Święcickiego. Oto ta świetna piosenka Czesława Niemena łącząca muzykę jazzową i rockową “Pod Papugami”, według mnie najlepsze wykonanie z 1980 roku: https://www.youtube.com/watch?v=cGDG-ijVg4E
,,Jazz, to jest rozbieranie muzyki do jej pięknej nagości”.* Ale już powalające jest nagranie tej piosenki z Jazz Jamboree 1986 z Michałem Urbaniakiem i Wojciechem Karolakiem, posłuchajcie też innych utworów Niemena, Karolaka i Urbaniaka z tego nagrania, pełny jazz fusion!: Czesław Niemen, Michał Urbaniak, Wojciech Karolak – Pod papugami (Jazz Jamboree 1986) (youtube.com) w tym ,,Klaustrofobia”: https://www.youtube.com/watch?v=6YASmwZBb24 czy ,,Począwszy od Kaina”: https://www.youtube.com/watch?v=TgIiX1W-daM .
Ale wróćmy do tej tak “rozwlekłej”, ale poruszającej wyobraźnię genealogii. To był początek 2023 roku – przystąpiłem do genealogicznych badań parafii Stare Wasiliszki i Wasiliszki, od razu widoczne były w indeksach metryk tej parafii ślady rodziny Czesława Niemena Wydrzyckiego, innych członków rodzin Wydrzyckich i Markiewiczów, a nawet możliwych powiązań z rodziną Maryli Rodowicz (pamiętałem – mówiła w wielu wywiadach prasowych, że Czesław Niemen był jej “wujkiem” i wymieniała jako jego i części swojej rodziny miejsce pochodzenia Stare Wasiliszki, Wasiliszki).
Taki to był zaczyn rozpoczęcia badania śladów rodzinnej genealogii, historii dzieciństwa i młodości Czesława Niemena, oraz próba odpowiedzi na pytanie, skąd wziął się ten niezwykły fenomen muzyczny młodego Czesława Niemena, który w wieku 19 lat przyjechał ze Starych Wasiliszek do Polski (1958 rok), i który w ciągu zaledwie kilku lat potrafił zacząć tworzyć niezwykle, przełomowe dźwięki polskiej i światowej muzyki, a w latach następnych został twórcą również niezwykłych wierszy, obrazów komputerowych, grafik, fotografii, teatralnych zdarzeń i zjawisk.
Uwaga – w niniejszym wpisie świadomie nie podaję historii dalszego rodzinnego życia Czesława Niemena po jego przyjeździe do Polski w 1958 roku. To czas jego dalszego życia (szanując wielce jego żyjącą rodzinę, jego największe miłości życia, aż do nagłego jego odejścia), który może być ,,rozdrapywany” przez wszelkiego rodzaju internetowe plotkarskie portale i plotkujące osoby. Na przeróżne plotkarskie, nieprawdziwe fakty i opinie trzeba się przygotować, bo ,,Dziwny jest ten świat…” – z jego pieśni i protest songów naszego pokolenia.
Jeśli chodzi o niezwykłą muzyczną twórczość Czesława Niemena po 1958 roku, jeśli będzie taka potrzeba, informacje o tym będą umieszczone w tym wpisie w wersji rozszerzonej. Chciałbym tylko tu wspomnieć, że w plebiscycie ogłoszonym przez czołowy tygodnik ,,Polityka” w 1999 roku Czesław Niemen został uznany, w tym rodzaju muzyki, za polskiego muzycznego twórcę wszechczasów.
============================================================================================
Autor tego wpisu i Admin strony Narodowa.pl: klubowy przyjaciel Czesława Niemena z czasów Klubu Muzycznego i Jazzowego “Maxim” w Warszawie (1971-1975 rok) – Tadeusz ‘Max’ Wysocki – Wspomnienie o klubie: https://narodowa.pl/exhibits/pierwszy-klub-muzyczny-i-jazzowy-maxim-w-warszawie-1971-1974-rok/
Wpis rozpoczęto dnia 22.08.2023, ostatnia wersja opracowania dnia 12.11.2024 – jest o nowe odkrycia ciągle aktualizowany, oraz czekający na wszelkie krytyki, uwagi i poprawki.
UWAGA – TEN WPIS ŻYJE, JEST CIĄGLE UZUPEŁNIANY – PROSIMY O KOLEJNE WIZYTY W NIEDALEKIEJ, CZY DALSZEJ PRZYSZŁOŚCI, ZAPRASZAMY!
Email: narodowa @ narodowa.pl ; Wirtualna strona Narodowa.pl https://narodowa.pl
Genealogiczne opracowanie przy pomocy Niezwykłych Przyjaciół – Sympatyków i Członków Forum PTG – Polskiego Towarzystwa Genealogicznego – link do głównego wątku forum (pomoc od 20-08-2023):
Genealodzy.PL Genealogia :: Polskie Towarzystwo Genealogiczne (PNphpBB2)
- Arek_Bereza – podane linki rodziny Czesława Niemena i jego matki Anny Wydrzyckiej z d. Markiewicz
- Białas_Małgorzata – podane linki rodziny Czesława Niemena i jego matki Anny Wydrzyckiej z d. Markiewicz
- Eugen
– Eugeniusz – podane informacje i spisy rodzinne ze Starych Wasiliszek / Wasiliszek - Eugeniusz Chmielewski – prowadzi drzewo genealogiczne Czesława Niemena – aktualizowane na bieżąco
- puszek_Bożena – podane linki rodziny Czesława Niemena i jego matki Anny Wydrzyckiej z d. Markiewicz
- Hubert hniew – podane pierwsze linki dotyczące rodziny Markiewicz i historii członków rodziny Maryli Rodowicz
- Janiszewska_Janina – podane informacje o rodzinie Czesława Niemena
- Rebell_Cieniewska_Grażyna – podane linki rodziny Czesława Niemena i jego matki Anny Wydrzyckiej z d. Markiewicz
- Sroczyński_Włodzimierz – podany pierwszy link dotyczący członków rodziny Wydrzyckich w Polsce
- zefir454 Józef Lubuskie Towarzystwo Genealogiczne – skan cennego dokumentu z 192z roku z Wasiliszek o tej linii Wydrzyckich?
- Żegota_Jan – podane linki dotyczące członków rodziny Markiewicz i Wydrzyckich w Starych Wasiliszkach, archiwalne zestawienia rodzin, w tym genealogiczne rozpracowywanie bardzo cennego wpisu metrykalnego z 1730 roku z ksiąg metrykalnych parafii Wasiliszki (Stare Wasiliszki): https://narodowa.pl/exhibits/wirtualny-portret-przodka-wawrzyniec-markiewicz-stare-wasiliszki-kolo-grodna-rok-okolo-1700/
…..
—
Źródła wszelkich materiałów i informacji zawartych w tym wpisie: Otwarta baza genealogiczna Geneteka i Skanoteka PTG Polskiego Towarzystwa Genealogicznego www.genealodzy.pl, inne źródła informacji i genealogiczne bazy dostępne w Internecie, oraz informacje otrzymane od ludzi dobrego serca w sprawie historii rodziny Czesława Niemena.
Ze Wstępu strony: ZASADY KOPIOWANIA I WYKORZYSTYWANIA MATERIAŁÓW INTERNETOWEJ STRONY NARODOWA.PL – INFORMUJEMY, ŻE JEST TO INTERNETOWA STRONA OTWARTA, PRZY CHĘCI W DOBREJ WIERZE KOPIOWANIA I WYKORZYSTANIA WSZELKICH TEKSTÓW I MATERIAŁÓW ZAMIESZCZONYCH NA STRONIE NARODOWA.PL, NIEZBĘDNYM JEST PISEMNE PODANIE CELU I MIEJSCU WYKORZYSTANIA CELEM POTWIERDZENIA PRZEZ STRONĘ NARODOWA.PL – EMAIL: narodowa@narodowa.pl LUB POPRZEZ “KONTAKT’ NA STRONIE LUB INNĄ PISEMNĄ DROGĄ , ORAZ, PRZY WYKORZYSTANIU, UMIESZCZENIE INFORMACJI : Ze zbiorów wirtualnej strony Narodowa.pl https://narodowa.pl
=================================================================================
Dla zainteresowanych – w badaniu strony Narodowa.pl dodatkowe serdeczne wywody genealogiczne związane z tym rejonem dawnych Polskich Kresów i rodziną Czesława Niemena:
2. Genealogia i Historia Rodziny mamy Czesława Niemena – Anny Wydrzyckiej z domu Markiewicz ze Starych Wasiliszek:
3. Genealogia pierwszej miłości i żony Czesława Niemena – Marii Wydrzyckiej z domu Klauzunik:
Genealogia Marii “Maruszki” Klauzunik Wydrzyckiej szkolnej miłości i pierwszej żony Czesława Niemena
4. Genealogia rodziny Jerzego Markiewicza – najlepszych sąsiadów rodzinnego domu Czesława Niemena w Starych Wasiliszkach:
Genealogia Rodziny – Jerzy Markiewicz – rodzinny dom Stare Wasiliszki obok domu Czesława Niemena
5. Genealogia rodziny Maryli Rodowicz – genealogiczna linia członka jej rodziny Władysława Markiewicza, którego rodzinny dom to Stare Wasiliszki / Wasiliszki:
6. Genealogia – Inne rodziny powiązane z rodziną Czesława Niemena, oraz dane innych rodzin z tej części Kresów:
==
…
==
7. Specjalny Dodatek do Wpisu: Muzoteka CZESŁAW NIEMEN ,,OD ORFEO NEGRO DO TERRA DEFLORATA”
Są tu zamieszczane inne równie ciekawe utwory Czesława Niemena nie podane w powyższym Wpisie Pamięci, w ślad za przesyłanymi zgłoszeniami do strony Narodowa.pl – adres Email: narodowa @ narodowa.pl :
# Czesław Niemen (Czesław Juliusz Niemen Wydrzycki), specjalny wpis – ,,Od Orfeo Negro do Terra Deflorata” – dla przypomnienia w kilku słowach o początkach jego niezwykłej muzycznej kariery: rok jego przyjazdu do Polski w ramach repatriacji to 1958, miał wtedy 19 lat, pierwsze jego miejsce zamieszkania z rodziną to obóz repatriantów w Drawsku Pomorskim, następnie miasta to Świebodzin, Białogard i Kołobrzeg, wreszcie zamieszkał w 1960 roku w żoną Marią ,,Maruszką” Wydrzycką w Gdańsku – i tam rozpoczął swoją niezwykłą i fenomenalną karierę muzyczną – jego muzyczny background to momenty, kiedy zapisał się do bardzo ciekawego muzycznego teatru-kabaretu To-Tu (sukcesor po studenckim teatrze Bim-Bom), gdzie występował z zespołem Zbyszka Wilka, wreszcie zaczął występować w studenckim klubie Żak, oraz w muzycznym klubie Non-Stop, śpiewając m.in. piosenki latynoamerkańskie. Rok 1962 – wyróżnienie na Festiwalu Młodych Talentów w Szczecinie, po tym odbył pierwszą trasę koncertową w Polsce z zespołem Czerwono-Czarni. Jesień 1962 – przyjął pseudonim artystyczny Niemen, podobno za namową żony ,,ojca chrzestnego” polskiego beatu, menedżera wielu muzycznych zespołów, w tym Czesława Niemena – Franciszka Walickiego. Następnie związał się z grupą Niebiesko-Czarni – w grudniu 1963 wystąpił w paryskiej Olympii. Od 18 do 20 stycznia 1964 z tą grupą występował przed koncertami słynnej aktorki i piosenkarki Marleny Dietrich w warszawskiej Sali Kongresowej jako muzyczny support. I tu cenna informacja – w pierwszej części koncertu Marlena Dietrich usłyszała utwór Niemena „Czy mnie jeszcze pamiętasz”, który w listopadzie 1964 nagrała na swoją muzyczną płytę z własnym tekstem z piosenką “Mutter, hast Du mir vergeben” https://www.youtube.com/watch?v=9vwGW-hRTHY .
Zacznijmy tę specjalną Muzotekę Czesława Niemena od jego piosenek latynoamerykańskich:
- Ave Maria no Morro (1962): https://www.youtube.com/watch?v=VWAzSdjkmIc
- Malaguena Salerosa (1962): https://www.youtube.com/watch?v=JuHVG7EXqpg
- El Soldado De Levita (1962): https://www.youtube.com/watch?v=MEqzqZn5WzY
—
# Czesław Niemen, Wiem, że nie wrócisz (1963) – niezwykłą pieśń tęsknoty za czasem przeszłym, pierwszym wielkim muzycznym przebojem: https://www.youtube.com/watch?v=VU1rHwaEf5Y
# Czesław Niemen, Czy mnie jeszcze pamiętasz (1963) – wykonanie późniejsze: https://www.youtube.com/watch?v=lLDQNbDtFXI
# Czesław Niemen, Pamiętam ten dzień (1964 – festiwal w Opolu): https://www.youtube.com/watch?v=6TdNz9wUhZg
# Czesław Niemen, Czy wiesz o tym, że… (1965): https://www.youtube.com/watch?v=T6TBgGZfNrw
# Czesław Niemen, Kałakolczik – Dzwoneczek (1965): https://www.youtube.com/watch?v=rcG3CFTAAao
# Czesław Niemen, Stoję w Oknie (1965): https://www.youtube.com/watch?v=-11A7Te-zcA
# Czesław Niemen, Jeszcze sen (1965) (Niebiesko-Czarni): https://www.youtube.com/watch?v=uqQ1Gh2KrRk&list=RDthxYTb_ar_Y&index=2
# Czesław Niemen, Sen o Warszawie (1966 LP): https://www.youtube.com/watch?v=ePNUSmH3dMI
# Czesław Niemen, Bradiaga – Włóczęga (1966): https://www.youtube.com/watch?v=8jenOn-exNk
# Czesław Niemen, Być Może i Ty (1966): https://www.youtube.com/watch?v=XPjegH9o-18
# Czesław Niemen, Nigdy się nie dowiesz (1967): https://www.youtube.com/watch?v=UN5zOr5tW8Y
# Czesław Niemen, Chciałbym Cofnąć Czas (1967): https://www.youtube.com/watch?v=VOOspoDJ7nw
# Czesław Niemen, Dziwny Jest Ten Świat (1967): https://www.youtube.com/watch?v=3aRz0IVMuW8
# Czesław Niemen, Niepotrzebni (1968) (Akwarele): https://www.youtube.com/watch?v=x28FQ5-ODjw
—
# Czesław Niemen – utwory nagrane w j. włoskim i w j. angielskim (od 1968 roku):
# Lo senza lei (Dziwny Jest Ten Świat): https://www.youtube.com/watch?v=EEeGl-j0-UA
# Domani: https://www.youtube.com/watch?v=zXqLg8JVwWc
# Oggi forse no: https://www.youtube.com/watch?v=yKq0RrwFzK8
# 24 ore spese bene con amore: https://www.youtube.com/watch?v=0NRA16F9dTU
# La prima cosa bella: https://www.youtube.com/watch?v=X6AH5ATOM3Y
# Una luce mai accesa: https://www.youtube.com/watch?v=_bCNvMemM34
# Arcobaleno (Somwhere over the rainbow): https://www.youtube.com/watch?v=M_s5fGzHtks
–
# Czesław Niemen – Inside I’m Dying
# Czesław Niemen, Lilacs and Champane: https://www.youtube.com/watch?v=-K2OaysMT1w
# Czesław Niemen, I’m reaching out to the people: https://www.youtube.com/watch?v=-K2OaysMT1w
# Czesław Niemen, Half way around the world: https://www.youtube.com/watch?v=T4eQ2PyTj6A
# Czesław Niemen, Why did you stop loving me: https://www.youtube.com/watch?v=T4eQ2PyTj6A
= Czesław Niemen, I’ve been loving you too long (Finladia 1973): https://www.youtube.com/watch?v=G5YEnc-iOxM
—
# Czesław Niemen – Lipowa łyżka (1970)
# Czesław Niemen (1971) (LP ,,muzyka teatralna i telewizyjna” Czesław Niemen (CzN), Andrzej Kurylewicz (AK), Wanda Warska (WW): Wieczory Niekochanych (CzN), Czułość (WW), Pietrucha (WW), Mazurek (CzN), Zapytaj, Romanca cherubina…(WW, CzN) Pan Tadeusz (AK), W Weronie (WW), Taka głęboka przy fontannach cisza (WW), Mój Psalm (CzN), Przy kościółku (WW), Jesień (CzN), Dobranoc CzN), Kołysanka (WW): https://www.youtube.com/watch?v=Zvdxcb-8SSE&list=OLAK5uy_lJcsPUYmp5yyOR8-x5mfOtLtkhV_r9iyM
# Czesław Niemen, Człowiek Jam Niewdzięczny (1971): https://www.youtube.com/watch?v=R2D_BZlx72Q&t=98s
# Czesław Niemen, Miałeś chamie złoty róg (1972, z filmu Wesele A. Wajdy): https://www.youtube.com/watch?v=B-t7CqvBM2A
# Czesław Niemen, Czornyje browi, karyje oczi (1972): https://www.youtube.com/watch?v=wzGpBkeKU6s
# Czesław Niemen, Sławnoje morie, swiaszczennyj Bajkał (1973): https://www.youtube.com/watch?v=swXQ59JUk_c
# Czesław Niemen, Russciche Lieder (Pieśni Rosyjskie) (1973) (41,21′): https://www.youtube.com/watch?v=d6RMZXCB7Ow
# Czesław Niemen & Aerolit, Cztery Ściany Świata (1974): https://www.youtube.com/watch?v=uEPStjJJK_4
# Czesław Niemen & Aerolit, Kamyk (1974): https://www.youtube.com/watch?v=Iui8Qjx9
# Czesław Niemen, Album „Mourner’s Rhapsody” LP (1974): https://www.youtube.com/watch?v=FxTi2vgY3hE
# Czesław Niemen, Pieśń Ocalenia (1975 Festiwal Opole z Marylą Rodowicz): https://www.youtube.com/watch?v=z26gND6K4O4
# Czesław Niemen, Larwa – Koncert Live in Leningrad (1976): https://www.youtube.com/watch?v=i0mpTg1aHqI
# Czesław Niemen, Białe góry (1977): https://www.youtube.com/watch?v=F-vNqfrwmkg
# Czesław Niemen, Ballada Łomżyńska (1978) (z Elżbietą Dmoch z zespołu ,,2+1″): https://www.facebook.com/fani2plus1/videos/372161236821336?locale=pl_PL
# Czesław Niemen, Pieśń Wojów (1978): https://www.youtube.com/watch?v=rQuo3Popn9Y
# Czesław Niemen, Pieśń o cudownych narodzinach Bolesława Krzywoustego (1978): https://www.youtube.com/watch?v=Gx3lqYRF-KE
# Czesław Niemen, (z filmu ,,Antyki”) Bywaj Dziewczę Zdrowe (1978): https://www.youtube.com/watch?v=w41akypnGCk
# Czesław Niemen, (z filmu ,,Zapach Ziemi” – fragmenty) (1978): https://www.youtube.com/watch?v=2BZwh-ZkG0U
# Czesław Niemen, Pokój (dla dzieci i dorosłych) (1979): https://www.youtube.com/watch?v=NpVQntd_DE0
# Czesław Niemen, Nim Przyjdzie Wiosna (jak w każde piękne kolędowanie) (1979): https://www.youtube.com/watch?v=i-6y-Yl9Fr0
# Czesław Niemen, Obok nas (wykon 1980): https://www.youtube.com/watch?v=I3i23K0X4sw
# Czesław Niemen, Elegia Śnieżna (1980): https://www.youtube.com/watch?v=JPsyVSxhWgM
# Czesław Niemen, Pokój (1980): https://www.youtube.com/watch?v=NpVQntd_DE0
# Czesław Niemen, Jasna Kolęda (1981): https://www.youtube.com/watch?v=8JLJtlzu15E
# Czesław Niemen, Mizerna, cicha (1981): https://www.youtube.com/watch?v=kb7guGjm54I
# Czesław Niemen, ,,Amen” lub ,,W imieniu Niepodległej” (1984/85): https://www.youtube.com/watch?v=O_D7egNey2k
# Czesław Niemen, Jednego Serca (1985 LP): https://www.youtube.com/watch?v=fRbQiZK7cZM
# Czesław Niemen, Płonąca Stodoła (1987): https://www.youtube.com/watch?v=1FSoa-7CvgM
# Czesław Niemen, Hymn o Miłości (bez akompaniamentu!) (1989): https://www.youtube.com/watch?v=pcNg7ZRv04Q
# Czesław Niemen, Powrót Wabiszczura – motyw wejściowy filmu (1989): https://www.youtube.com/watch?v=SiZeyYClBtQ
# Coś dla smakoszy muzyki i melizmatyki: Czesław Niemen, Zezowata Bieda (1990 Sopot) (melizmatyka – sposób śpiewania, rodzaj ozdobnika wokalnego, polegający na przełamywaniu głosu na spółgłosce – określenie podane w wywiadzie z Niemenem przeprowadzonym przez słynnego językoznawcę j. polskiego red. Andrzeja ‘Ibisa’ Wróblewskiego): https://www.youtube.com/watch?v=kZMZFTNk4sY
# Ale tu cały koncert Czesława Niemena, Festiwal w Sopocie (28.09.1990), z wierszem C.K. Norwida i dedykacją Czesława Niemena dla ,,Solidarności”, Lecha Wałęsy i dla wszystkich, którzy przyczynili się do odrodzenia Polski: https://www.youtube.com/watch?v=Hon-ocE6uk8
# Czesław Niemen, Począwszy od Kaina (1991): https://www.youtube.com/watch?v=-yLy3Z36Fpw
# Czesław Niemen, Moja Ojczyzna (1992): https://www.youtube.com/watch?v=no7czagm6gg
# Czesław Niemen, Cała w trawie Ryszard Riedel z Dżem (1993): https://www.youtube.com/watch?v=79G-DJgPK-s
—
# Czesław Niemen, Proroctwo: Czesław Niemen Proroctwo Wernyhory pełna wersja
# Czesław Niemen, Sieroctwo: https://www.youtube.com/watch?v=nuKINVDSmq0
# Czesław Niemen-Psalm XV “Zagłada na ciebie”(Unikatowe Nagranie)
–
# Dodatek: film o Czesławie Niemenie: Sukces, autor Marek Piwowski (1968 rok) – przez wielu uznawany jako mówiący negatywnie o Czesławie Niemenie, pokazujący go jako bufona – według mnie jest to kompletne nieporozumienie i niezrozumienie życia, w tym artystycznego – reżyser Marek Piwowski w świetnym filmie dokumentalnym pokazał człowieka młodego w swoim artystycznym rozwoju, otwartego, szukającego swojej drogi – to jest film pokazujący młodego Czesława Niemena, który trzeba oglądać z sercem, a nie ze swoją niechęcią, czy nienawiścią do ludzi:
https://www.youtube.com/watch?v=roV7FdG1jyw
—
Punkt specjalny:
## Czesław Niemen, Moja piosnka (lipiec 1997) (z koncertu dla powodzian pt. ,,Moja i Twoja Nadzieja”): https://www.youtube.com/watch?v=L7i1OdRQcRQ
—
Tu ostatnia część wielkiej muzyki Czesława Niemena (w opracowaniu):
## NIEMEN Credo
## Czesław Niemen, Pielgrzym: https://www.youtube.com/watch?v=PMt-f8PN5c0
## Czesław Niemen, Społeczny Blues Wszechcywilizacji: https://www.youtube.com/watch?v=l2m9ojUN8qo
## Czesław Niemen, Chłodna Ironia Przemijających Pejzaży: https://www.youtube.com/watch?v=KHCdp9btH-A
## Czesław Niemen, Jagody Szaleju (ostatni singiel, 2002 r.): https://www.youtube.com/watch?v=sQsyhUEQcU0
## Czesław Niemen, Spojrzenie Za Siebie / Klaustrofobia: https://www.youtube.com/watch?v=umo6RSXlCu8
## Czesław Niemen, Sen Końca i Początku: https://www.youtube.com/watch?v=FqyU_DUabao
## Czesław Niemen-Postscriptum (film): https://www.youtube.com/watch?v=3VW55uPDKgc
## Czesław Niemen, Spod Chmury Kapelusza, Vinyl Record, 2001 (46,49′): https://www.youtube.com/watch?v=fMynwBbuosw https://www.youtube.com/watch?v=aGK27PJUa-M&list=PLRm7CMrlXHQ8U6wNBJoQzIfLRw_G4h2QG
## Czesław Niemen, Katharsis, album: Odkrycie nowej galaktyki, Mleczna Droga, Planeta Ziemia, Fatum, Pieczęć, Z listu do M., Próba ucieczki, Katharsis, Epitafium (Pamięci Piotra) – (poświęcony jest pamięci perkusisty Piotra Dziemskiego zmarłego tragicznie w 1975 roku). Dorożką na Księżyc (bonus CD – utwór ten nie znalazł się na oryginalnym wydaniu gramofonowym z 1976 roku. Został dodany w reedycji płyty w 2003 roku): https://www.youtube.com/watch?v=aGK27PJUa-M&list=PLRm7CMrlXHQ8U6wNBJoQzIfLRw_G4h2QG
# Przypomnienie z drugiej części tytułu wpisu: Czesław Niemen, ,,Terra Deflorata” (1990 live): https://www.youtube.com/watch?v=7IC6Jfkv_Pk
= Czesław Niemen, Pantheon Niemen/Terra Deflorata (CD 1991): https://www.youtube.com/watch?v=c5XcIXQPhB8
+ Czesław Niemen, Co po nas…
P.S.
1. ,,Co po nas”? – być może album ,, Niemen od początku III – Niemen – muzyka programowa” (w archiwach domowych)
2. Tu jeszcze jedna pieśń, lecz nie Czesława Niemena: Kiedy się dziwić przestanę, Maryla Rodowicz (sentymentalne powiązanie rodzinnych korzeni ze Wschodnich Kresów – szczegóły we wpisie), Sopot 2009, koncert ku pamięci Czesława Niemena dalsze utwory ; ze wspomnień o Czesławie Niemenie w generalnym wpisie, słowa jego siostrzanego brata Jerzego Wydrzyckiego: ,,Niech łzy wzruszenia płyną”: https://www.youtube.com/watch?v=FuxNLtQMeek
