[wpml_language_selector_widget]
Polish English French German Spanish Finnish Hebrew Swedish Norwegian Italian Czech Slovak Bulgarian Hungarian Portuguese Russian Chinese (Simplified) Japanese Hindi Arabic
[wpml_language_selector_widget]
Polish English French German Spanish Finnish Hebrew Swedish Norwegian Italian Czech Slovak Bulgarian Hungarian Portuguese Russian Chinese (Simplified) Japanese Hindi Arabic
Polish English French German Spanish Finnish Hebrew Swedish Norwegian Italian Czech Slovak Bulgarian Hungarian Portuguese Russian Chinese (Simplified) Japanese Hindi Arabic
[wpml_language_selector_widget]
Polish English French German Spanish Finnish Hebrew Swedish Norwegian Italian Czech Slovak Bulgarian Hungarian Portuguese Russian Chinese (Simplified) Japanese Hindi Arabic
Dział Portalu Section 15 -- -- EDUKACJA - Poradniki Genealogiczne, Geneza, Znaczenie i Pochodzenie Nazwisk, Przykłady Badań, Tematy Genealogiczne, Edukacyjne Linki Różne

Pochodzenie Nazwiska – EDUKACJA – Nazwisko jako wartość kulturowa i etniczne narodowe dziedzictwo – cel konieczny każdej rodziny – poznanie genezy, znaczenia i pochodzenia nazwiska”

podziel się z innymi:

Strona Narodowa.pl – od 1999 roku.

Motto: “Nazwiska, podobnie jak inne nazwy własne, są źródłem wiedzy o historii społecznej i politycznej narodu, o rozwoju kultury i realiach życia oraz o uznawanych wartościach.” (Zofia Kaleta “Nazwisko w Kulturze Polskiej” Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk, Warszawa, 1998, stron 226)

NAZWISKO – dziedziczne określenie człowieka, które przechodzi z ojca, lub z matki, na dziecko, to oznaczenie danej osoby wartością bezcenną, główną, która jest przenoszona z pokolenia na pokolenie jako dziedzictwo etniczne. W źródle polskiego języka i nauki jaką jest etymologia te bezcenne nazwiska można podzielić na:

  • Nazwiska odmiejscowe (np. Babicki – od nazwy miejscowej Babice, czy Gutowski – od nazwy miejscowej Gutowo, Gutów)
  • Nazwiska patronimiczne (odojcowskie – np. Błażkowic(z) – od imienia ojca Błażej)
  • Nazwiska odapelatywne (od wyrazu “pospolitego” – np. Bachor – od staropolskiego języka polskiego, jego lokalnych gwar i słów bachorz, bachór, bachórz, bachur ‘brzuch, coś napęczniałego’, prasłowiańskie ‘bachoriti’ – paplać, gadać, czarować, ostatecznie “bachor” – ‘dziecko z nieprawego łoża; nieznośne dziecko’)
  • Nazwiska odimienne (tj. równe imionom pełnym lub pochodnym np. Bartosz – od imienia Bartosz)
  • Nazwiska odetniczne (np. Bem – od łac. Bo(h)emus, lub niem. Böhme, czech. Bohemia)
  • Nazwiska obce (np. Bach – od niem. bach – strumień, potok, strumyk, struga)

Wpis dzisiejszy strony Narodowa.pl dotyczy tematu:

Czy samo nazwisko może powiedzieć cokolwiek o rodzinnej przeszłości, o różnorodnych wartościach, które przekazali nam przodkowie, pomóc w określeniu przyszłości? Czy istnieją “geny nazwiska przenoszone z pokolenia na pokolenie”?

Według obiegowych opinii nazwisko niesie ze sobą mało historycznych, kulturowych wartości i bardzo często nie zwraca się na nie uwagi w przemyśleniach o sobie i historii swojej rodziny – ale nie jest to słuszne. Według osiągnięć nauki, zgodnie z wieloletnimi pracami najwybitniejszych polskich etymologów, każde nazwisko niesie cenną wartość kulturową i etniczne dziedzictwo. Nazwiska, przenoszone przez pokolenia na pokolenie przez przodków, czasami zmieniane przez historyczne zawirowania, na inne wyznania religijne np. zmuszeni przez politykę społeczną rodzinne historie neofitów, czy zmieniane z powodu walki zaborców z tradycją polskości, ale też kupowania szlacheckich tytułów, czasem zmieniane w niektórych wiekach w zapisach metrykalnych rodzinnej parafii (w czasie zaborów księgi parafialne były również księgami cywilnymi) – przy nierzadkich zmianach fonetycznych – często do wpisów metrykalnych urodzeń, małżeństw, zgonów, oraz innych parafialnych ksiąg, oraz zapisów pomocniczych nazwisko podawano ustnie, co skutkowało różnymi wersjami nazwiska, szeroki proces dodawania do “rdzenia” nazwiska suffixów -ski -cki, ale też z powodu lokalnych tradycji i zwyczajów (dla przykładu – nazwisko na terenach Kresów Rzeczpospolitej, po “emigracji” z Korony na te tereny przybierało nowe brzmienie z końcówkami nazwiska np. -ewicz -owicz -szyk -czyk -ak -yk), kończąc wreszcie ten bardzo ogólny i szybko podany opis – nazwisko bardzo często zmieniało swoje brzmienie i swój zapis, i brać to trzeba pod uwagę.

Wiedza o pochodzeniu swojego nazwiska jest drogą do dalszych badań jego znaczenia i wartości jaki ono przez wieki niesie (pochodzenie podstawy, rdzenia nazwiska, miejsce, czas, lokalne środowisko). To może znacznie wzbogacić informacje o rodzinnych korzeniach i o przodkach.

Warto zanotować – nazwiska w dawnych wiekach (mamy w Polsce historyczne notowania nazwisk od XII wieku i wcześniej, dla przykładu nazwisko Białowąs, notowane w Polsce od 1136 roku istnieje do dziś) mogą pochodzić od lokalnych przezwisk / określeń / przywołań / zawołań (na przykład jako haseł na polu bitwy) nadawanych członkowi rodziny, które później przechodziły na wszystkich jego potomków. Wiele nazwisk pochodziło od nazw lokalnych zawodów, miejsc urodzenia i siedlisk rodowych (vide np. wielotomowe “Nazwy Miejscowe Polski”). czy cech wyglądu, itd.

Strona Narodowa GA.PA chce pomóc w badaniach określenia pochodzenia i znaczenia nazwiska, nawet najbardziej w badaniu trudnego, ale czasem najbardziej popularnego – vide nazwisko Nowak, którego pochodzenie i znaczenie podano we wpisie obok, przy opisaniu genealogii i historii rodziny niezwykłego pisarza i przyjaciela, flanera Warszawy, Marka Nowakowskiego.

Mała uwaga od strony Narodowa.pl: Od zawsze marzeniem polskich naukowców było stworzenie jednego, wielkiego słownika imion własnych, który łączyłby w jednym opracowaniu zarówno nazwy miejscowe, jak i nazwy osobowe Polski (nieskromnie dodam za częścią autorów – plus czas występowania). Tworzone były i są opracowania etymologiczne. Oto kilku twórców, tylko od początku XX wieku, z których idei i opracowań pro publico bono korzysta Portal Narodowa GA.PA i podaje wszystkim:

# Zygmunt Gloger (1845 Tybory-Kamianka-1910 Warszawa), historyk, etnograf, folklorysta, krajoznawca, archeolog, w roku 1909 wygłosił referat pt. Słownik imion własnych w Towarzystwie Naukowym Warszawskim.

# Jan Łoś [Jan Nepomucen Bonifacy Łoś] (1860 Kielce-1928 Kraków), językoznawca, slawista, twórca gramatyki historycznej, oraz Słownika staropolskiego i Gramatyki Polskiej (1922-1927), w roku 1911 przedstawił ideę Staropolskiego Słownika Onomastycznego przed Komisją Językową PAU Polskiej Akademii Umiejętności.

# Aleksander Brückner (1856 Tarnopol-1939 Berlin), slawista, historyk polskiej kultury i literatury, twórca Słownika etymologicznego języka polskiego, Kraków, 1926-1927.

# Witold Taszycki (1898 Zagórzany-1979 Kraków), historyk języka polskiego, badacz onomastyki i dialektologii historycznej, główny redaktor Słownika Staropolskich Nazw Osobowych (wyd. w latach 1967-1987(ostatni t. 7. Suplement).

# Kazimierz Rymut (1935 Chechły os. Ropczyce-2006 Kraków), językoznawca, onomasta, profesor nauk humanistycznych, etymolog, główny redaktor monumentalnych prac: wielotomowy Nazwiska Polaków Słownik Historyczno-Etymologiczny (wyd. DWN tom I A-K rok 1999, tom II L-Ż rok 2001), oraz Nazwy Miejscowe Polski Historia Pochodzenie Zmiany (wyd. IJP PAN od tomu I A-B rok 1996…)

# Zofia Kowalik-Kaleta, językoznawca, etymolog, profesor, wieloletni pracownik IJP PAN, autorka wielu prac m.in. “Historia Nazwisk Polskich Na Tle Społecznym i Obyczajowym (XII-XV Wiek)” Instytut Slawistyki PAN, Warszawa rok 2007, współautorka Słownik Najstarszych Nazwisk Polskich Pochodzenie Językowe (XII-XV Wiek)”, Instytut Slawistyki PAN, Warszawa rok 2007.

I inni autorzy.

Podsumowanie etymologicznych i onomastycznych nazw źródeł badań:

Jeżeli badamy dane nazwisko, pozwalam sobie tu przypomnieć kilka podstawowych naukowych pojęć, które można spotkać w swoich badaniach (przepraszam, w bardzo dużym, właściwie hasłowym skrócie).
Zacznijmy od Językoznawstwa – inaczej Lingwistyka (od języka łacińskiego lingua – język).
Dalej dział badający pochodzenie wyrazów, zmian ich form i znaczenia to Etymologia (słowo pochodzi od języka greckiego ἐτυμολογία (etymología) – to z kolei pochodzi od języka starogreckiego i rzeczownikaἔτυμον (étymon) – w znaczeniu „rdzeń każdego słowa, pierwotne, początkowe znaczenie”  λόγος (lógos) – w znaczeniu „objaśnienie”.
Etymologiczne badania często opierają się na analizie porównawczej (rzecz w badaniu pochodzenia i znaczenia rodzinnego nazwiska ważna, o czym kilka słów dalej).
Dalej dział następny to Onomastyka (z języka greckieg oónōma „imię”)– to dział Językoznawstwa zajmujący się nazwami własnymi (onima – imiona i nazwiska własne), który bada powstawanie nazw własnych, i ich historię. Bada m.in. nazwy miejscowości, osobowych imion i nazwisk.
Dalej jako dział Onomastyki występuje m.in. Antroponimia (od języka greckiego ánthrōpos „człowiek” ónōma „imię”)
Antroponimia/Antroponimastyka
  • oraz Toponimia / Toponomastyka (od greckiego topos „miejsce”’) – zajmuje się badaniem nazw miejscowych
– a więc Antroponimia, która zajmuje się badaniem nazw własnych osobowych takich jak: nazwiska, przezwiska, przydomki, określenia, zawołania, przywołania (np. na polu bitwy), imiona, nazwy mieszkańców osad i krajów, nazwy plemion. 
 

A więc wszystkie te pojęcia i działy nauki prowadzą do badania pochodzenia rodzinnego nazwiska.

Każde nazwisko przenosiło przez wieki swoje brzmienie, oznaczenie, zapisanie, i chce współczesnej rodzinie coś przekazać – rzeczą naszej wrażliwości jest tej rzeczy zrozumienie. To fascynujące badania i podróże wyobraźni z każdym rodzinnym nazwiskiem, czasami bardzo proste, lecz czasem bardzo trudne i skomplikowane. Strona Narodowa.pl wszystkim życzy wielu fascynujących podróży wyobraźni, które, jak twierdzi, dzięki naszej zbiorowej pamięci i wyobraźni dają możliwość przewidywania przyszłości – nazwijmy tę umiejętność przewidywania przyszłości z rodzinnych nazwisk jako Onomapredict – Onomapredyktologia – Onomapretictology (np. nazwisko, nazwanie przodków odapleatywne określające cechy potomków, zmiany nazwiska ze względów obyczajowych czy religijnych, itp.)

Podsumujmy ten wpis z ideą generalną, którą cierpliwie propaguje Strona Narodowa GA.PA (choć jeszcze z miernym skutkiem):

WEDŁUG NAUKI I NAJWYBITNIEJSZYCH POLSKICH ETYMOLOGÓW KAŻDE NAZWISKO NIESIE ZE SOBĄ KULTUROWĄ WARTOŚĆ I DZIEDZICTWO ETNICZNE – każdy w swojej rodzinie winien poznać pochodzenie oraz znaczenia swojego nazwiska, które przodkowie, z wielkim życiowym trudem przenosili z pokolenia na pokolenie (choć czasami zmieniane z przyczyn różnych). TO SĄ WARTOŚCI PODSTAWOWE I BEZCENNE W ŻYCIU KAŻDEJ RODZINY I NARODU.

Strona Narodowa GA.PA równie cierpliwie promuje “Genealogię GO” (genealogię  opisową) – w jednym zdaniu: chodzi o to, aby przy badaniu historii swojej rodziny i budowaniu drzewa genealogicznego nie ograniczać się gł. do imion, nazwisk i dat związanych z przodkami (klasyczne drzewo genealogiczne), oraz fascynacji ilością znalezisk do n-tego pokolenia, ale do równoczesnego podawania choć krótkich opisów (lub po prostu internetowych linków) dotyczących ich życia czasu, miejsc, otoczenia, lokalnych obyczajów, i tym podobnych informacji – wtedy uruchamiać można to, co jest ideą tego portalu – zbiorową pamięć i wyobraźnię, które mówią tak wiele o naszej teraźniejszości i przyszłości. Te cierpliwie zbierane informacje są również niezwykle ważne dla rozwijającej się nauki i rodzinnej medycyny jaką jest Epigenetyka (dla przykładu pochodzenie nazwiska podające konkretne miejsca i dziedziczne choroby przodków, w tym np. lokalne epidemie).

Wreszcie, propozycja strony Narodowa.pl, służąca pomocą w tego typu badaniach etymologii i genealogii – cierpliwie i stale kompletowana lista internetowych linków i notatek również z tych tematów (z prośbą o zgłaszanie innych linków):

https://narodowa.pl/exhibits/ciekawe-linki-zgloszone-do-ga-pa/

Wpis opracowuje: Od 1999 roku strona Narodowa GA.PA Tadeusz ‘Max’ Wysocki www.narodowa.pl

0

0

 

 

Korespondencja

Website Project Created by RAW-CODE