Mała Ojczyzna Włochy pod Warszawą – opisywanie historii lokalnej społeczności – spotkanie z niezwykłą Panią Elżbietą Zofią Oyrzanowską, rodzinne wspomnienia i fotografie // Szkolnictwo w czasie II Wojny Światowej – korygowanie historii, symboliczne inne rodzinne pamiątki – ZHP VI Łódzka Drużyna im. J. Kilińskiego lata 1917-1922, przedszkole I Pułk Lotniczy w Warszawie lata 1937-1939…

Oto historia tych fotografii i wspomnień.

Wiosna 2025 roku (a dokładnie dnia 22.04.2025) , w czasie jazdy na rowerze w parku Cietrzewia we Włochach (przedwojenne stawy przy Włochowskiej szkole przy ulicy Cietrzewia 22 – dawniej ulica Parkowa) przy ulicy nomen omen Pana Tadeusza, spotykam miłą Panią na wózku inwalidzkim, która w odpowiedzi na moje Dzień Dobry, z uśmiechem równie serdecznym mnie pozdrowiła, i tak zaczęła się nasza pierwsza rozmowa.

Okazało się, co było dla mnie niezwykle interesujące, że jest to Pani urodzona w tych Włochach 92 lata temu (spisałem – urodzona dnia 2.06.1933 r., córka Wacława i Heleny Oyrzanowskich), pamiętająca świetnie przeszłość, i w trakcie rozmowy o przeszłości tej warszawskiej dzielnicy pożaliła się, że nie wszystkie informacje o historii Włoch są prawdziwe – na przykład ostatnio gdzieś wyczytała, że historycy i dziennikarze podają, iż  w czasie II Wojny Światowej we Włochach nie było szkolnej edukacji – ale to przecież nieprawda, Pani Elżbieta dobrze pamięta tamte czasy i ma nawet grupowe szkolne fotografie z lat 1940-1944, plus kilka innych z tamtych lat i wcześniej.

Pani Elżbieta dostępu do komputera nie ma (słaby wzrok), stąd zaproponowałem dokumentację tych wspomnień i fotografii na stronie Narodowa.pl – oto te kilka rodzinnych wspomnień dla obecnych i przyszłych pokoleń mieszkańców naszej małej Ojczyzny Warszawa-Włochy (Pani Elżbieta poprosiła również o umieszczenie ku pamięci kilku jej innych rodzinnych fotografii).

W albumie fotografii wpisu na dziś jako pierwsza:

1. Grupowa fotografia – rok 1944, Warszawa-Włochy, szkoła na ul. Parkowej, w prywatnym domu (wielka szkoła obok była zajęta przez Niemców), dom zaraz  na lewo przy wjeździe do wielkiej szkoły im. J. Piłsudskiego, wejście do domu naprzeciwko furtki do kościoła, właścicielami domy byli Państwo Cendrowscy, na podwórku tego domu – w pierwszym pokoju był VII Oddział szkoły z Wychowawczynią Panią Nowakowską (Pani Stanisława Nowakowska, żona Kierownika Szkoły im. Józefa Piłsudskiego Antoniego Nowakowskiego, mama pisarza Marka Nowakowskiego), dalej przechodziło się do pokoju, gdzie był domowej szkoły Oddział IV, gdzie Wychowawczynią była Pani Helena Grynkiewicz, w każdym pokoju było po ok. 10 szkolnych ławek, po 3 uczniów w każdej z nich.

Na tej fotografii jest 39. uczniów z Wychowawczynią, ku pamięci ich i ich rodzin spisałem dokładnie to, co pamięta Pani Elżbieta:

W najwyższym rzędzie stoją od lewej:

Pierwszy Leszek Pęćko, drugi chłopiec nieznany, trzeci to chłopiec z pobliskich Szczęśliwic, czwarty chłopiec z Nowych Włoch chyba o nazwisku Bucholz, piąty chłopiec nieznany, szósta – dziewczynka to Henryka Zielonka, siódma osoba – to właśnie Pani Elżbieta Oyrzanowska, ósma – dziewczynka, mieszkała na ul. Popularnej, dziewiąta to Maria Witolin, dziesiąta to Danusia Pyszka (rodzice wysiedleni z Poznańskiego), dziesiąty to chłopiec Jędrek – Andrzej Jóźwiak (miał 2 synów, potem pracował w szpitalu na Barskiej),  jedenasty to kolega z ul. Krańcowej, dwunasty, trzynasty i czternasty, to koledzy Jędrka Jóźwiaka, wreszcie jako ostatni piętnasty i szesnasty to bliźnięta – mieszkali we Włochach na ul. Piastowskiej.

W rzędzie środkowym:

Pierwsi dwaj chłopcy – nieznani, jako trzecia siedzi Basia – Barbara Wiktoryna (początkowo mieszkała na pobliskich Szczęśliwicach), dalej piątka dziewcząt nieznanych, ale już jako ósma siedzi w centrum Wychowawczyni Pani Helena Grynkiewicz, dalej z sześciorga uczniów jako ostatni czternasty siedzi Andrzej Szejnach.

Rząd ostatni – na dole siedzą:

Dwaj pierwsi uczniowie – nieznani, jako trzeci siedzi Włodzimierz Urbaniak, czwarty nieznany, piąty to nazywany jako ,,malutki” Semczuk, dalej szósty i siódmy nieznani, ósmy (z białym dużym kołnierzem) to Maciej Omiecki (miał 2 starszych braci, z przygód włochowskich – w zimę wpadł kiedyś na tych przyszkolnych stawach do przerębli, ale uratowali go koledzy), wreszcie dwaj ostatni chłopcy w rzędzie na dole – nieznani.

2. Fotografia j.w. rewers – z wpisem: Włochy Klasa IV 1944 r. czerwiec (a więc zapewne koniec roku szkolnego).

==

Informacje dodatkowe o szkolnictwie we Włochach w czasie wojny, przekazane przez Panią Elżbietę Oyrzanowską:

Szkolenie domowe zaczęło się wraz z wybuchem wojny 1 września 1939 roku, kiedy to dzieci miały tego dnia iść do szkoły przy ul. Parkowej 22 (teraz Cietrzewia). Zatroskani rodzice przystąpili do organizacji nieoficjalnej edukacji organizowanej po prywatnych domach. Odbywały się one we Włochach w miejscach różnych. Pani Elżbieta pamięta, że nauczycielka prowadząca domowe zajęcia i dzieci zawsze były przygotowane na niespodziewaną wizytację czy to Niemców, czy szkolnych wizytatorów – dzieci były nauczone wierszyków na pamięć np. z ,,Płomyczka”, i w momencie wizytacji szybko chowały szkolne zeszyty i wyjmowały przygotowane numery pisemka, na wezwanie nauczycielki recytując wierszyki, czy też szybko wyjmowały do pracy kolorowe wycinanki. Nie zawsze to się udawało, były momenty trudne, były przypadki, że nauczycielki czy nauczyciele byli aresztowani i wywiezieni do obozów, momenty tragiczne – ale na ten temat Pani Elżbieta, przepraszając, wspominać więcej nie była w stanie.

==

Fotografie i informacje dodatkowe, przekazane przez Panią Elżbietę Oyrzanowską, w tym pamiątkowe rodzinne fotografie jej taty Wacława Oyrzanowskiego z VI Łódzkiej Drużyny Harcerskiej im. J. Kilińskiego z lat 1917-1922 (może będą interesujące dla historii ZHP w Polsce), inne pamiątkowe fotografie m.in Warszawy ,,Aerofoto” z lat przedwojennych, ale również pamiątkowe rodzinne fotografie z Przedszkola I Pułku Lotniczego w Warszawie na Okęciu, gdzie uczęszczała Pani Elżbieta, w tym fotografia, na której jest jej mama Helena Oyrzanowska.

=

Dnia 7.05.2025 roku – dodaję te fotografie –  jako kolejne ukazujące się w albumie tego wpisu – z podaniem treści ręcznych zapisów znajdujących się na rewersach fotografii:

==

Z dziejów ZHP i taty Wacława Oyrzanowskiego – Łódź:

3. ,,Wycieczka IIIgo zastępu ,,Kruków” VI Łódzkiej Drużyny im. J. Kilińskiego Na Dziedzińcu Komendy ZHP przy ul. Chmielnej – datowanie Warszawa w grudniu 1921 r. (uwaga Pani Elżbiety – jej tata Wacław Oyrzanowski pierwszy z lewej – staje do meldunku).

4. ,,VIta Drużyna Harcerska im. J. Kilińskiego, Łódź w r. 1922.

5. ,,Wycieczka IV Łódzkiej Drużyny Harcerskiej do Okręgli pod Zgierzem, 8 marca 1917 r.

6. ,,Przy wejściu do Komendy Z.H.P. w Warszawie. Wycieczka IIIgo Zastępu ,,Kruków” z VI Łódzkiej Drużyny Harcerskiej im. J. Kilińskiego. Warszawa, w grudniu 1921 r.” (uwaga Pani Elżbiety – tata Wacław Oyrzanowski – na samej górze pierwszy od prawej strony).

==

Kilka pamiątkowych fotografii z Przedszkola I Pułku Lotniczego na Okęciu w Warszawie – lata 1937-1939:

7. ,,Przedwojenne przedszkole – Elżbieta Oyrzanowska – siedzi przed stołem w środku jako czwarta od prawej, jej mama Helena Oyrzanowska stoi druga od prawej)

8. ,,Przedwojenne przedszkole –

Elżbieta Oyrzanowska – stoi z koralikami na szyi trzecia od lewej.

9. ,,Przedwojenne przedszkole – rok. 1938 – Elżbieta Oyrzanowska jako dziecko stoi jako pierwsza od prawej w środkowym rzędzie.

10. ,,Przedwojenne przedszkole – Elżbieta Oyrzanowska – stoi druga od prawej.

11. ,,Przedwojenne przedszkole – Elżbieta Oyrzanowska – siedzi pierwsza od lewej.

12. ,,Przedwojenne przedszkole – Elżbieta Oyrzanowska – z dzieci w rzędzie najwyższym – druga od lewej.

==

13. Fotografia – Plac Piłsudskiego w Warszawie – przed wojnie.

14. Fotografia – ,,Warszawa – plac Zamkowy” – fotografia wykonana przez – na rewersie pieczątka – Pierwszy Pułk Lotniczy …… Aerofoto”.

15. Przedwojenna Warszawa – Wieża Lotnicza na lotnisku Okęcie z lotniskową latarnią, z wieżą ciśnień, służąca również jako biurowiec.

16. Przedwojenna Warszawa – Lotnisko Okęcie – Obelisk z Narodowymi Orłami (również zburzony przez wojska niemieckie).

17. Przedwojenna Warszawa – Lotnisko Okęcie – część kraty budynku z Wieżą Lotniczą – w kracie widoczny inicjał I Pułku Lotniczego.

==

18 – 21. Ostatnie cztery fotografie – to właśnie niezwykła Pani Elżbieta Zofia Oyrzanowska z naszego spotkania w kwietniu 2025 roku w parku Cietrzewia we Włochach – dokładnie w niezapomniany piękny wiosenny słoneczny dzień w środę 30 kwietnia o godzinie 15:00.

==

Pozdrawia,

Tadeusz Wysocki, Warszawa – Włochy

ul. Dziupli (dawniej Zachodnia), wpis w miarę ukończony dnia 8 maja 2025 roku

Admin strony Narodowa.pl – https://narodowa.pl/

0